اختیار خرید و اختیار فروش سهام چیست؟

دکتر احمد یزدان پناه
اقتصاددان و استاد دانشگاه

مزایای قراردادهای اختیار معامله چیست؟ (۱)

از آمار رشد صنعت اختیار معامله ها در بورس های جهانی، می توان نتیجه گرفت که معاملات اختیار معامله مزایا و جذابیت بالایی داشته و بر زندگی مردم اثر گذاری مثبت دارند.

به گزارش «پایگاه خبری بورس کالای ایران»، سابقه معامله قراردادهای اختیار معامله ( options ) به سال ۱۹۷۳ (یعنی ۴۴ سال قبل) بر می­ گردد. در دهه های اخیر طبق آمار «شورای صنعت اختیار معامله­ ها» ( OIC ) حجم کل قراردادهای اختیار معامله در بورس­ های ایالات متحده در ۱۹۵۹ حدود ۵۰۷ میلیون بوده است. تا ۲۰۰۷ این رقم رشد چشم گیری نموده و از ۳ میلیارد قرارداد فراتر رفته است. در سطح جهانی تعداد قراردادهای آتی و اختیار معامله شده در بورس­ ها در سال ۲۰۱۵ به ۷۸/۲۴ میلیارد قرارداد رسید که نسبت به سال ۲۰۱۴ رشدی معادل ۵/۱۳ درصد داشته است لذا صنعت مزبور بالاترین نرخ رشد را از ۲۰۱۰ تجربه کرده است. در منطقه آسیا- پاسیفیک رشد مزبور بیشترین بوده یعنی به ۷/۳۳ درصد رسیده و تعداد قراردادهای آتی و اختیار معامله شده در بورس ­ها آن منطقه ۷/۹ میلیارد قرارداد بوده است.

از ارائه آمار رشد این صنعت و بازار در مقدمه بالا، می توان نتیجه گرفت که معاملات اختیار معامله مزایا و جذابیت بالایی دارند و بر زندگی مردم اثر گذاری مثبت دارند که چنین رشدی را بخصوص در آسیا پاسیفیک تجربه کرده ­اند. اما چرا این ابزار معاملاتی این چنین مقبولیت عام پیدا کرده است؟ هر چند می­دانیم ریسک­ های آن حکم می­کند که این قراردادها فقط برای معامله­ گران مطلع و آگاه مفید فایده باشند؛ اما به راستی مهمترین مزیت­ های قراردادهای اختیار کدام اند؟

دکتر احمد یزدان پناه
اقتصاددان و استاد دانشگاه

مزایای قراردادهای اختیار معامله

گرچه بیش از ۴۰ سال از معرفی آنها می­ گذرد ولی گویا توجه به شایستگی آنها همین چند سال شروع شده است. برخی از سرمایه­ گذاران از انجام معاملات اختیار معامله ­ها ( options ) سرپیچی می­ کنند چرا که بر این باورند آن قراردادها پیچیدگی­ های خاص خود را دارند و لذا شناخت و فهم و درک درست آنها مشکل است. برخی از سرمایه­ گذاران تجربه تلخی از اولین تجارت خود از تجارت آنها دارند، زیرا نه خود آنها و نه کارگزار آن ها اموزش علمی و عملی مناسبی را در چگونگی بکارگیری آن ابزارها ندیده ­اند. بکارگیری نامناسب و نادرست از قراردادهای اختیار معامله، مثل هر ابزار قدرتمند دیگری، میتواند به مشکلات عدیده­ ای منجر شوند.

باید گفت که واژه «ریسکی» ( risky ) و یا «خطرناک» ( dangerous ) که به ناحق به این قراردادها توسط برخی رسانه های مالی در دنیا سنجاق شده است، اجازه نمی ­دهند مزایای آن از پشت ابرها تیره نمایان شوند. لذا این امر برای سرمایه ­گذاران بخصوص منفرد از اهمیت خاصی برخوردار است که قبل از هر گونه تصمیمی درباره ارزش قرارداد اختیار معامله به هر دو روی سکه دقیق شوند.

مزایای کاربرد قراردادهای اختیار معامله می توان در چهار دسته (بدون ترتیب اهمیت) خلاصه نمود. آنها کارایی و کارآمدی هزینه ­ها ( cost efficiency ) را افزایش می­ دهند، می­توانند ریسک کمتری نسبت به «سهام» داشته باشند؛ معاملات آن ها درصد بازده بالقوه بالاتری بدست می­ دهند و سرانجام آنها تعداد متنوعی از استراتژی­ های معاملاتی را ارائه می ­کنند. پس از توجه به شرح بسیار مختصری که برای هر کدام آنها داده خواهد شد، اگر ارزیابی مجددی درباره قرادادهای اختیار معامله داشته باشید. از فرصت ­های پیش رو در بورس­ های کشور بیشتر و بهتر استفاده خواهید برد.

قراردادهای اختیار معامله در کاربرد اهرم­ های مالی ( Leveraging ) با قدرت عمل می­کنند بطور دقیق­ تر، یک سرمایه­ گذار می­تواند به کمک اختیار معامله­ ها وضعیت یا موفقیت معاملاتی خاصی را در مورد سهام بخود بگیرد که در مقایسه با وضعیت مشابه آن درباره سهام (خرید یا فروش) بدون کمک اختیار معامله، هزینه­ های بزرگی را متحمل نشود. برای مثال، برای خرید ۲۰۰ سهم ۸۰ دلاری، یک سرمایه ­گذار می­باید ۱۶۰۰۰ دلار هزینه کند. در حالی­که اگر آن سرمایه­ گذار یا خریدار آن سهام اقدام به خرید دو قرارداد اختیار خرید ( call options ) به ۲۰ دلار می ­نمود. (هر قرارداد شامل ۱۰۰ سهم است)، کل هزینه­ هایی که او می ­بایست بپردازد ۴۰۰۰ دلار می­ شد. (۲۰ دلار قیمت هر قرارداد در بازار ×۱۰۰ سهم × ۲ قرارداد). در این گزینه سرمایه­ گذار مزبور ۱۲۰۰۰ دلار از سرمایه خود را در اختیار دارد تا به صلاح خود صرف گزینه­ های دیگر نماید. واضح است کار «به همین سادگی» نیست، سرمایه گذار مزبور مجبور است قرارداد اختیار خرید مناسب و درستی را خریداری نماید که بتواند با وضعیت یا موقعیت آن سهم بخوبی برابری کند. گرچه، این استراتژی (که بدان "جایگزینی سهام" می­گویند) تنها گزینه قابل قبول نیست ولی روشی عملی و مفید و از نظر هزینه­ ها کارآمد است.

مثال، فرض کنید شما تمایل به خرید سهام شرکت «آتیه» نموده­ اید، زیرا فکر می­کنید در چند ماه آینده سهام مزبور ترقی خواهند نمود. شما می­خواهید ۲۰۰ سهم آن شرکت را که هر سهم ۱۳۱ دلار معامله می­شود، خریداری نمایید، این سرمایه­ گذاری یا خرید برای شما در کل ۲۶۲۰۰ دلار هزینه در بردارد. به جای آنکه آن همه پول را درگیر کنید، شما می ­توانید به بازار قراردادهای اختیار معامله در بازار سهام یا بورس کالا مراجعه کرده و اختیار معامله مناسبی را که بسیار به آن سهام هم تراز هستند انتخاب کنید و یک قرارداد اختیار خرید ( call option ) برای چند ماه آینده با قیمت توافقی یا قیمت اعمال ۱۰۰ دلار به مبلغ ۳۱ دلار خریداری کنید. برای کسب یک وضعیت یا موقعیت معادل اندازه ۲۰۰ سهم که در بالا اشاره شد، شما به دو قرارداد نیاز دارید. این امر کل سرمایه­ گذاری شما را به ۶۸۰۰ دلار می­ رساند. (۳۴ دلار قیمت آن قرارداد در بورس × ۱۰۰ سهم × ۲ قرارداد) که با حجم سرمایه ­گذاری قبلی بر روی همین تعداد از آن سهام که ۲۶۸۰۰ بود کلی تفاوت دارد. این تفاوت را می توانید در حساب خود بخوابانید و سود سپرده آنرا بگیرید و یا به شکار فرصت­ها سرمایه­ گذاری در دارایی­های دیگری (مثل مشتقه ­های کالایی) تا بدین وسیله سبد دارایی­ های (پرتفوی) خود را متنوع تر ساخته و ریسک سرمایه ­گذاری ­های خود را کاهش دهید (به همبستگی آماری بین کالاها و سهام در پرتفوی خود توجه داشته باشید که منفی­ اند، یعنی در صورت کاهش قیمت یک قلم افزایش قیمت در دیگری حافظ منافع ما می­شود!).

با توجه به طولانی شدن بحث، اجازه دهید ۳ مزیت دیگر اختیار معامله را در یادداشت بعدی مطرح کنیم.

قرارداد اختیار معامله (Option Contract) چیست؟

اختیارات به ابزارهای مالی گفته می شود که بر اساس ارزش اوراق بهادار اساسی مانند سهام مشتق هستند. قرارداد اختیارات به افراد بسته به نوع قراردادی که دارند فرصت خرید یا فروش دارایی اساسی را ارائه می دهد. برخلاف معاملات آتی دارنده ملزم به خرید یا فروش دارایی در صورت عدم تمایل نیست.

قراردادهای اختیار معامله چگونه کار می کنند؟

دو نوع اختیار اصلی وجود دارد که با عنوان قرارداد اختیار فروش (Put Option) و قرارداد اختیار خرید (Call Option) شناخته می شوند.

قرارداد اختیار خرید (Call Option): به دارنده این امکان را می دهد که دارایی را در یک بازه زمانی مشخص با قیمت مشخص شده خریداری کند.

قرارداد اختیار فروش (Put Option): به دارنده اجازه می دهد تا دارایی را در یک بازه زمانی مشخص با قیمت مشخص شده بفروشد.

هر قرارداد اختیار یک تاریخ انقضا دارد که دارنده باید از اختیار خود استفاده کند. قیمت اعلام شده در یک اختیار به عنوان قیمت اعمال شناخته می شود. اختیارات معمولاً از طریق کارگزاران آنلاین یا خرده فروشی خریداری و فروخته می شوند.

نکات کلیدی

• اختیارات مشتقات مالی هستند که به خریداران حق خرید را می دهند اما بدون تعهدی برای خرید یا فروش دارایی اساسی با قیمت و تاریخ توافق شده.
• قرارداد اختیارات خرید و قرارداد اختیارات فروش پایه و اساس طیف گسترده ای از استراتژی های اختیارطراحی شده برای پوشش، درآمد یا سوداگری است.
• اگرچه فرصت های زیادی برای سود دهی با اختیارات وجود دارد سرمایه گذاران باید ریسک های آن را با دقت بسنجند.

درک بهتر اختیارات

اختیارات یک فرآورده مالی تطبیق پذیر است. این قراردادها شامل یک خریدار و یک فروشنده هستند. جایی که خریدار برای حق اعطا شده توسط قرارداد حق بیمه اختیاری می پردازد. هر اختیار خرید دارای یک خریدار صعودی و یک فروشنده نزولی است در حالی که اختیارات فروش یک خریدار نزولی و یک فروشنده صعودی دارند.

قراردادهای اختیارات معمولاً 100 سهم اوراق بهادار اساسی را نشان می دهند و خریدار برای هر قرارداد حق بیمه پرداخت می کند. به عنوان مثال اگر یک اختیار حق بیمه 35 سنت برای هر قرارداد داشته باشد، خرید یک اختیار 35 دلار هزینه دارد. حق بیمه تا حدی بر اساس قیمت اعمال است یعنی قیمت خرید یا فروش اوراق بهادار تا تاریخ انقضا. عامل دیگر در قیمت حق بیمه تاریخ انقضا است. درست مانند یک بطری شیر در یخچال، تاریخ انقضا روزی که باید از قرارداد اختیار استفاده شود را نشان می دهد. دارایی اساسی تاریخ استفاده را تعیین می کند.

تریدرها و سرمایه گذاران به چندین دلیل اختیارات خرید و فروش را خریداری می کنند. حدس و گمان اختیارات به یک معامله گر اجازه می دهد تا موقعیت اهرمی در دارایی را با هزینه کمتری نسبت به خرید سهام دارایی حفظ کند. سرمایه گذاران ازاختیاراتی برای پوشش دادن یا کاهش ریسک در سبد سهام خود استفاده خواهند کرد. در برخی موارد دارنده اختیار می تواند هنگام خرید اختیار خرید درآمدزایی کند. اختیارات نیز یکی از مستقیم ترین راه های سرمایه گذاری در نفت هستند. برای تریدرهای اختیاری حجم معاملات روزانه و سود باز دو گزینه مهم برای تماشای تصمیمات دقیق سرمایه گذاری است.

اختیارات آمریکایی می توانند هر زمان قبل از تاریخ انقضا انتخاب شوند در حالی که اختیارات اروپایی فقط در تاریخ انقضا یا تاریخ عمل قابل استفاده هستند. عمل به معنای استفاده از حق خرید یا فروش اوراق بهادار اساسی است.

ریسکو سود حاصل از خرید اختیارات خرید

همانطور که قبلاً گفته شد اختیارات خرید به دارنده این امکان را می دهد که تا تاریخ انقضا یک تضمین اساسی را با قیمت اعلام شده اعلام کند. اگر مالک تمایلی به خرید دارایی نداشته باشد هیچ تعهدی در خرید دارایی ندارد. خطر خریدار اختیار خرید محدود به حق بیمه پرداختی است. نوسانات سهام اساسی تاثیری ندارد.

خریداران اختیارات تماس در یک سهام صعودی هستند و معتقدند که قیمت سهام قبل از انقضای اختیار بالاتر از قیمت اعمال خواهد رفت. اگر چشم انداز صعودی سرمایه گذار تحقق یابد و قیمت سهام بیش از قیمت اعمال افزایش یابد سرمایه گذار می تواند با استفاده از اختیار، سهام را با قیمت اعمال خریداری کرده و بلافاصله سهام را با قیمت فعلی بازار برای سود به فروش برساند.

سود آنها از این معامله قیمت سهم بازار است که منهای قیمت سهام اعمال به اضافه هزینه اختیاریعنی حق بیمه و هر کمیسیون کارگزاری برای ثبت سفارش است. نتیجه در تعداد قراردادهای اختیار خرید خریداری شده ضرب و سپس در 100 ضرب می شود البته با فرض اینکه هر قرارداد نشان دهنده 100 سهم باشد.

با این حال اگر قیمت سهام پایه تا تاریخ انقضا بالاتر از قیمت اعمال حرکت نکند این گزینه بی ارزش منقضی می شود. دارنده نیازی به خرید سهام ندارد اما حق بیمه پرداختی را برای خرید از دست می دهد.

فروش اختیارات خرید به عنوان نوشتن قرارداد شناخته می شود. نویسنده حق بیمه را دریافت می کند. حداکثر سود حق بیمه دریافتی هنگام فروش اختیار است. سرمایه گذار که اختیار خرید را می فروشد نزولی است و معتقد است که قیمت سهام اصلی در طول عمر گزینه سقوط خواهد کرد یا نسبتاً نزدیک به قیمت معاملات گزینه باقی خواهد ماند.

ریسک و سود حاصل از فروش اختیارات خرید

اگر قیمت سهم بازار غالب در انقضا در کمتر از قیمت اعمال باشد این اختیار برای خریدار اختیار خرید بی ارزش منقضی می شود. فروشنده اختیار حق بیمه را به عنوان سود خود به جیب می زند. این اختیار استفاده نمی شود زیرا خریدار اختیار نمی تواند سهام را با قیمت اعمال بالاتر یا مساوی با قیمت بازار خریداری کند.

با این حال ، اگر قیمت سهم بازار در پایان مدت انقضا بیش از قیمت اعمال باشد فروشنده اختیار باید سهام را با آن قیمت اعمال کمتر به خریدار اختیار خریداری کند. به عبارت دیگر فروشنده یا باید سهام موجودی خود را بفروشد یا سهام را با قیمت بازار غالب بخرد تا به خریدار اختیار خرید بفروشد. نویسنده قرارداد متحمل ضرر می شود. میزان ضرر و زیان بستگی به قیمت تمام شده سهامی دارد که آنها باید برای تأمین سفارش اختیار استفاده کنند به علاوه هزینه های سفارش کارگزاری اما حق بیمه دریافتی آنها کمتر است.

ریسک و سود حاصل از خرید اختیار فروش

اختیارات فروش از جمله سرمایه گذاری هایی است که خریدار معتقد است قیمت بازار سهام در زیر یا قبل از تاریخ انقضا اختیار به زیر قیمت اعمال سقوط خواهد کرد. بار دیگر دارنده می تواند سهام را بدون تعهد فروش در قیمت اعمال اعلام شده برای هر سهم تا تاریخ اعلام شده بفروشد.

از آنجایی که خریداران اختیارات فروش می خواهند قیمت سهام کاهش یابد، هنگامی که قیمت سهام پایه زیر قیمت اعمال باشد اختیار فروش سودآور است. اگر قیمت غالب بازار در پایان مدت انقضا کمتر از قیمت اعمال باشد سرمایه گذار می تواند قیمت خود را اعمال کند. در صورت تمایل به جایگزینی در اختیار داشتن این سهام ممکن است آنها را در بازار آزاد خریداری کنند.

سود آنها از این معاملع قیمت اعمال کمتر از قیمت فعلی بازار است. به علاوه هزینه ها از جمله حق بیمه و هر کمیسیون کارگزاری برای ثبت سفارش. نتیجه در تعداد قراردادهای اختیار خریداری شده ضرب می شود شده سپس در 100 ضرب می شود. با فرض اینکه هر قرارداد نشان دهنده 100 سهم باشد.

ریسک و سود حاصل از فروش اختیار فروش

فروش اختیارات فروش به عنوان نوشتن قرارداد نیز شناخته می شود. یک نویسنده اختیار فروش، اعتقاد دارد که قیمت سهام پایه ثابت خواهد ماند و یا در طول عمر اختیار افزایش خواهد یافت و باعث می شود سهام آنها صعودی باشد. در اینجا خریدار اختیار حق دارد فروشنده را وادار کرده و سهام دارایی اساسی را باقیمت اعمال در انقضا خریداری کند.

اگر قیمت سهام پایه تا تاریخ انقضا بالاتر از قیمت اعمال بسته شود اختیار فروش بی ارزش منقضی می شود. حداکثر سود نویسنده حق بیمه است. این اختیار اعمال نمی شود زیرا خریدار اختیار در صورت افزایش قیمت بازار سهام را با قیمت پایین تر از سهام نمی فروشد.

خطر برای نویسنده اختیار فروش هنگامی اتفاق می افتد که قیمت بازار به زیر قیمت اعمال برسد. اکنون پس اختیار خرید و اختیار فروش سهام چیست؟ از انقضا، فروشنده مجبور می شود سهام را به قیمت اعمال خریداری کند. بسته به میزان استهلاک سهام، ضرر نویسنده می تواند قابل توجه باشد.

مثالی در جهان واقعی درباره اختیار

فرض کنید سهام مایکروسافت (MFST) با قیمت 108 دلار برای هر سهم معامله شود و شما اعتقاد دارید که ارزش آنها افزایش می یابد. شما برای بهره مندی از افزایش قیمت سهام تصمیم به خرید اختیار خرید می گیرید.

شما یک اختیار خرید با قیمت اعمال 115 دلار برای یک ماه در آینده با قیمت 37 سنت برای هر سهم خریداری می کنید. کل هزینه نقدی شما 37 دلار برای موقعیت به علاوه کارمزد و کمیسیون (0.37 * 100= 37 دلار) است.

اگر سهام تا 116 دلار افزایش یابد از آنجا که شما می توانید از این اختیار استفاده کنید تا سهام را با قیمت 115 دلار برای هر سهم به دست آورید و بلافاصله آن را با قیمت 116 دلار برای هر سهم مجدداً بفروشید، ارزش اختیار شما 1 دلار می باشد. از آنجا که 37 سنت پرداخت کردید و 1 دلار درآمد کسب کردید، وضعیت سود اختیار 170.3٪ خواهد بود که بیشتر از 7.4 درصد افزایش قیمت سهام پایه از 108 دلار به 116 دلار در زمان انقضا است.

به عبارت دیگر سود از نظر دلار 63 سنت یا 63 دلار خالص خواهد بود زیرا یک قرارداد اختیار نشان دهنده 100 سهم است (1$ - 0.37 * 100= 63$)

اگر سهام به 100 دلار سقوط می کرد اختیار شما بی ارزش منقضی می شود و 37 دلار از حق بیمه خارج می شد. نکته مثبت این است که شما 100 سهم را با قیمت 108 دلار خریداری نکرده اید که در ازای هر سهم 8 دلار یا 800 دلار ضرر خواهد داشت. همانطور که مشاهده می کنید اختیارات می توانند خطر نزولی شما را کاهش دهند.

اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن

اوراق اختیار معامله به این دلیل که به معامله گر حق انتخاب می‌دهد، می‌تواند یکی از گزینه‌های جذاب بازار سرمایه باشد. شاید ملموس‌ترین مثال برای اوراق اختیار معامله همان پیش پرداخت‌ها باشد. فرض کنید قصد دارید برای تعطیلات نوروز یک هفته را در هتل دلخواه‌تان بگذرانید. اگر از قبل برای یکی از اتاق‌ها پیش پرداخت بدهید، حق استفاده از هتل را دریافت کرده‌اید و در تعطیلات، حتی اگر هتل در شلوغ‌ترین حالت ممکن باشد و هیچ اتاق خالی نداشته باشد، شما می‌توانید با خیال آسوده از اتاق خود استفاده کنید. اما اگر بنا به هر دلیلی نتوانید خود را به هتل برسانید، مبلغی که بعنوان پیش پرداخت هزینه کرده‌اید را از دست می‌دهید.

اوراق اختیار معامله نیز عملکرد مشابهی دارند. شما می‌توانید مبلغی را با انگیزه پوشش ریسک یا کسب سود برای خرید اوراق بهادار در بورس ایران پرداخت کنید و از شرایط اوراق بهره ببرید یا از اوراق چشم‌پوشی کنید که در این‌جا مبلغی که برای خرید اوراق پرداخت کرده‌اید، قابل بازگشت نیست. در ادامه معاملات این اوراق را مفصل‌تر توضیح خواهیم داد. با ما همراه باشید.

اوراق اختیار معامله چیست؟

اوراق اختیار معامله یا option یکی از ابزارهای معاملاتی بورس کالا است. پس از یک کالای پایه برای قیمت‌گذاری استفاده می‌کند. یعنی می‌توان روی دارایی‌های متفاوتی مثل سهام، انواع کالاها، ارز و حتی نرخ بهره و وام بانکی اوراق اختیار صادر کرد.این اوراق، همانطور که از نام آن مشخص است، این اختیار را به دارنده اوراق می‌دهد که معامله را انجام دهد یا از آن صرف نظر کند. یعنی اگر اوراق اختیار معامله را بخرید، تا زمان سررسید می‌توانید معامله را با قیمتی که از پیش تعیین کرده‌اید،

انجام دهید و در صورت نوسان قیمت یا هر دلیل دیگری، از اختیار خود برای عدم انجام معامله استفاده کنید. هم‌چنین در صورتی که از یک قرارداد اختیار خرید/فروش استفاده کنید، می‌توانید با ثبت یک قراداد اختیار فروش/خرید مشابه، موقعیت خود را ببندید و از بازار خارج شوید.ریسک این معاملات تنها مبلغی است که بابت معامله اوراق پرداخت می‌شود. زمانی که اوراق اختیار معامله خرید و فروش می‌شود، قیمت هر واحد کالای معامله‌ای برای تاریخ سررسید تعیین می‌شود.

اگر قیمت کالا تا زمان سررسید مطابق با پیش‌بینی خریدار اوراق تغییر کند، وی می‌تواند از اختیار معامله خود استفاده کرده و از تفاوت قیمت‌ها سود کسب کند. اگر خریدار اوراق از معامله صرف نظر کند، قیمتی که برای خرید اوراق پرداخت کرده است، ضرر وی و سود طرف مقابل خواهد بود.شاید تعریف کلی اوراق اختیار کمی مبهم به نظر برسد. اما جای نگرانی نیست. در ادامه انواع این اوراق را با مثال‌هایی ساده بیشتر توضیح می‌دهیم.

انواع اوراق اختیار از نظر نوع قرارداد

اوراق اختیار معامله به طور کلی به دو نوع اوراق اختیار خرید و اوراق اختیار فروش تقسیم‌بندی می‌شود. هر یک از این اوراق می‌توانند خریداری یا فروخته شوند. جهت اطلاع از نحوه صحیح خرید و فروش بورس کالا را از طریق این مقاله آموزش ببنید.

اوراق اختیار خرید(call option)

برای تعریف این اوراق از مفاهیم کلی و پیچیده صرف نظر می‌کنیم و آن را با یک مثال ساده در بازار سهام توضیح می دهیم.فرض کنید سهام یک شرکت در حال حاضر با قیمت ۱۲۰۰ تومان معامله می‌شود. از طرفی شما پیش‌بینی کرده‌اید که قیمت سهم در ماه‌های آینده افزایش خواهد یافت. بنابراین در یک قرارداد اختیار خرید اروپایی، توافق می‌کنید که ۳ ماه دیگر، ۲۰۰۰ سهم از این شرکت را با قمیت هر سهم ۱۳۰۰ تومان بخرید و بابت اختیار خرید هر سهم ۵۰ تومان پرداخت کرده‌اید.

درنتیجه شما یک قرارداد اختیار خرید با سررسید ۳ ماهه و قیمت ۱۰۰ هزار تومان خریداری کرده‌اید.در زمان سررسید، اگر پیش‌بینی شما درست از آب دربیاید و قیمت هر سهم افزایش یابد، مثلا به ۱۴۰۰ تومان برسد، شما می‌توانید از اختیار خرید استفاده کنید و هر سهم را به قیمت توافق شده ۱۳۰۰ تومان خریده و به قمیت ۱۴۰۰ تومان در بازار بفروشید. در این‌جا شما به عنوان خریدار ۱۰۰ تومان به ازای هر سهم سود کرده‌اید که اگر قیمت خرید اوراق اختیار خرید را از آن کم کنیم، سود خالص شما برای هر سهم ۵۰ تومان و برای ۲۰۰۰ سهم ۱۰۰ هزار تومان خواهد بود.

اما اگر قیمت هر سهم کاهش یابد، مثلا به ۱۰۰۰ تومان برسد، شما به عنوان خریدار می‌توانید از اختیار معامله خود صرف نظر کنید. چون منطقی نیست که سهم را با قمیت ۱۳۰۰ تومان بخرید و با قیمت ۱۰۰۰ تومان بفروشید. در اینجا ۱۰۰ هزار تومان پولی که بابت خرید اوراق اختیار خرید پرداخت کرده‌اید، ضرر شما و سود فروشنده خواهد بود.

اوراق اختیار فروش(put option)

اوراق اختیار فروش نیز عملکردی مشابه با اوراق اختیار خرید دارند. فرض کنید سهمی در حال حاضر با قیمت ۹۰۰ تومان در حال معامله بوده و پیش‌بینی شما برای این سهم، کاهش قیمت آن طی ۶ ماه آینده باشد. بنابراین در یک قرارداد اختیار فروش اروپایی با سررسید ۶ ماهه، توافق می‌کنید که ۲۰۰۰ سهم این شرکت را با قمیت هر سهم ۱۰۰۰ تومان بخرید و بابت اختیار فروش هر سهم ۴۰ تومان پرداخت کرده‌اید.

در زمان سررسید، اگر پیش‌بینی شما درست باشد و قیمت سهم کاهش یابد، مثلا به ۸۵۰ تومان برسد، شما می‌توانید ۲۰۰۰ سهم این شرکت را به قیمت ۸۵۰ تومان بخرید و بر اساس اختیار فروش خود، به قمیت ۱۰۰۰ تومان بفروشید. در نتیجه هر سهم ۱۵۰ تومان سود برای شما دارد که با کسر مبلغ اختیار فروش، سود خالص شما برای هر سهم ۱۱۰ تومان و برای ۲۰۰۰ سهم، ۲۲۰ هزار تومان خواهد بود.

اما اگر قیمت سهم افزایش یابد، مثلا به ۱۰۵۰ تومان برسد، شما می‌توانید از اختیار فروش خود صرف نظر کنید. زیرا خرید سهم با قمیت ۱۰۵۰ تومان و فروش در قمیت ۱۰۰۰ تومان عاقلانه نیست. در این‌جا ۸۰ هزار تومانی که برای خرید اوراق اختیار فروش پرداخت کرده‌اید ضرر شما و سود فروشنده خواهد بود.

انواع اوراق اختیار از نظر نحوه اعمال شرایط

• اروپایی: در اوراق اختیار معامله اروپایی، شما می‌توانید تنها در تاریخ سررسید اوراق را معامله کنید. یعنی اگر قرارداد اختیار شما سررسید ۳ ماهه دشته باشد و قیمت در اواسط ماه دوم به قمیت مورد نظر شما رسیده باشد، شما نمی‌توانید از قرارداد استفاده کنید و باید تا پایان ماه سوم صبر کنید.
• آمریکایی: در اوراق اختیار معامله آمریکایی شما می‌توانید در هر زمان، از زمان معامله اوراق تا زمان سررسید، از شرایط اوراق استفاده کنید.

مثلا اگر اوراق اختیار فروش با سررسید یکساله را خریده باشید و قیمت در ماه دهم به قیمت هدف شما رسیده باشد، می‌توانید در همان ماه دهم از شرایط اوراق استفاده کنید و نیازی نیست تا پایان سال صبر کنید.

انواع قراردادهای اختیار معامله

قراردادهای اختیار معامله بر اساس دارایی پایه به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. در ادامه این قراردادها را با هم بررسی می‌کنیم.

اختیار معامله سهام

نوعی قرارداد است که در آن اختیار معامله روی سهم‌ها اعمال می‌شود. این نوع اختیار معامله می‌تواند روی سهم‌های مختلف بورسی و فرابورسی اجرا شود.

اختیار معامله شاخص

در این حالت، اختیار معامله روی شاخص اعمال می‌شود. یعنی پیش‌بینی‌ها در مورد تغییرات شاخص خواهد بود. این نوع قرارداد بیشتر در بازار سرمایه آمریکا استفاده می‌شود.

اختیار معامله اوراق قرضه

قراردادهای اختیاری است که روی اوراق قرضه منتشر می‌شوند. این قراردادها بیشتر در بازار فرابورس و برای اوراق قرضه دولتی استفاده می‌شوند.

اختیار معامله نرخ بهره

در این قراردادها، از نرخ بهره به عنوان دارایی پایه استفاده می‌شود و سود و زیان بر اساس تفاوت نرخ بهره موجود و نرخ بهره پیش‌بینی شده محاسبه می‌شود.

اختیار معامله ارزی

در این‌جا از ارزهای متفاوت به عنوان دارایی پایه قرارداد اختیار معامله استفاده می‌شود. این قرارداد بیشتر توسط شرکت‌ها برای پوشش ریسک تغییرات ارز استفاده می‌شود.

اختیار معامله کالا

در این معاملات از کالاهای خاصی مانند نفت، طلا، گندم و غیره استفاده می‌شود. در ایران از سکه و زعفران به عنوان کالا پایه اوراق اختیار کالا استفاده شده و تغییرات قیمت این کالاها مبنای سود و زیان قرار می‌گیرد.

اختیار معامله قرارداد آتی

این نوع قرارداد یکی از ابتکارات بازار سرمایه است که در آن قرارداد اختیار معامله روی قراردادهای آتی اعمال می‌شود. یعنی قرارداد آتی به عنوان دارایی پایه در نظر گرفته می‌شود. در این‌جا اگر از اختیار خرید/فروش استفاده کنید، در واقع اختیار ورود به یک موقعیت خرید/فروش در قرارداد آتی را با یک قیمت توافقی بدست خواهید آورد.

انواع دیگری از قراردادهای اختیار معامله نیز وجود دارند که در آن‌ها از آب، برق، آلودگی هوا و غیره به عنوان دارایی پایه استفاده می‌شود. مثلا ممکن است یک قرارداد اختیار معامله روی وضعیت جوی منتشر شود. شاید کمی عجیب بنظر برسد اما از آن‌جا که شرایط جوی روی فعالیت‌های اقتصادی تاثیر گذار است، می‌توان با انتشار اوراق اختیار بر روی آب وهوا به نوعی پوشش ریسک انجام داد و خود را در برابر بلایای طبیعی مانند سیل و طوفان و غیره بیمه کرد.

آیا قراردادهای اختیار همیشه سود ده هستند؟

همانطور که در مثال‌های بالا توضیح دادیم، اگر قیمت مطابق با انتظارات خریدار اوراق حرکت نکند، معاملات اختیار می‌تواند ضررده باشد. بنابراین تضمینی برای سودآوری وجود ندارد. بر همین اساس از ۳ اصطلاح برای نتیجه معاملات اوراق اختیار استفاده می‌شود:

• در سود: اصطلاح «در سود» یا «با قیمت» زمانی به کار می‌رود که خریدار اوراق با استفاده از شرایط اختیار معامله به سود رسیده باشد.
• بی‌تفاوت: اصطلاح «بی‌تفاوت» یا «بی‌قیمت» زمانی است که فرد خریدار با اعمال شرایط اختیار معامله نه به سود رسیده باشد و نه ضرر کرده باشد. در این‌جا تفاوتی بین قیمت جاری کالا و قیمت پیش‌بینی شده خریدار وجود ندارد. بنابراین سود یا ضرری نیز وجود نخواهد داشت.
• در زیان: اصطلاح «در زیان» یا «بی‌قیمت» نیز زمانی استفاده می‌شود که دارنده اوراق با استفاده از شرایط اختیار معامله به زیان برسد. اگر چه معمولا دارنده اوراق در زمان زیان، از اختیار معامله خود استفاده نمی‌کند.

نمادها در اوراق اختیار معامله

نام گذاری اوراق اختیار معامله بر اساس نام کالا و تاریخ سررسید آن است. به عنوان مثال نماد زعفران با سررسید دی ماه ۱۳۹۹ به صورت SAFDY99 نوشته می‌شود.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

اوراق اختیار فروش تبعی همان طرح بیمه سهام است. طرحی که توسط خود شرکت‌ها ارائه می‌شود. بر اساس ساز و کار این اوراق، فروشنده یا همان شرکت منتشرکننده سهام، تعهد می‌کند که تعداد مشخصی از سهام شرکت را در قیمت و تاریخی از پیش تعیین‌شده، از سهامدار خریداری کند. به قیمت مشخص‌شده قیمت اعمال و به تاریخ معین‌شده تاریخ اعمال می‌گویند. در این مقاله تمامی جزئیات لازم را در مورد این اوراق بررسی می‌کنیم.

منظور از اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

اوراق اختیار فروش تبعی به خریدار اجازه می‌دهد تا دارایی پایه را با توجه به قیمت سهام در زمان عرضه و قیمت اعمال بیمه کند. به این ترتیب کسب بازدهی برای سرمایه‌گذار تضمین می‌شود و به همین دلیل اوراق اختیار فروش تبعی را بیمه سهام نیز می‌نامند. شرکت یا سهامدار عمده که با هدف ایجاد اطمینان و تضمین برای سهام این عمل را انجام می‌دهند، عرضه‌کننده اوراق هستند.

روش انتشار این اوراق در ایران متفاوت از سایر کشورها است. برای خرید اوراق اختیار تبعی در ایران، باید ابتدا سهام پایه را که اختیار فروش برای آن منتشر می‌شود، در پرتفو داشته باشید.

شرکت‌های منتشرکننده اوراق تبعی موظف به انتشار عمومی اطلاعیه عرضه و اعلام ویژگی‌های اوراق و شرایط آن، قبل از فروش هستند. سهامداران نیز قبل از اقدام به خرید اوراق تبعی متعلق به هر نماد، باید ابتدا اطلاعيه عرضه اوراق آن را مطالعه کرده باشند.

فرض کنید اوراق اختیار فروش تبعی برای سهام شرکت ایران خودرو در ماه آینده منتشر شود. شما باید سهام شرکت ایران خودرو را قبل از اقدام به خرید اختیار خرید و اختیار فروش سهام چیست؟ اوراق اختیار، در پرتفو خود داشته باشید.

برای مثال اگر قصد دارید تا ۱۰ هزار عدد اوراق اختیار ایران خودرو را بخرید، باید قبل از ارائه دستور خرید اوراق تبعی، تعداد ۱۰ هزار عدد از سهم شرکت ایران خودرو را در پرتفوی خود موجود داشته باشید.

اختیار فروش از اجزای ابزار مشتقه محسوب می‌شود. این ابزار بازار مشتقه جزو ابزار پوشش ریسک می‌باشد. اختیار فروش حق اعمال اوراق را در تاریخ معینی از آینده، به قیمت اعمال (قیمتی که در برگه مشخص شده است) به دارنده آن می‌دهد. لازم به ذکر است که باید بابت موقعیت خرید اختیار معامله مبلغی تحت عنوان هزینه اولیه پرداخت کنیم.

نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی

زمانی که قیمت سهام در روز اعمال بیشتر از قیمت اعمال ذکرشده در اختیار فروش باشد، دارنده گواهی اختیار، قادر به اعمال آن نیست.اما اگر در تاریخ اعمال قیمت پایانی سهم پایه از قیمت اعمال آن کمتر باشد، برای اعمال اوراق اختیار فروش، سهامدار باید از طریق کارگزاری‌ها، درخواست خود را حداکثر تا ساعت ۱۳ روز اعمال، ارسال کند.
کارگزار نیز اجازه دارد حداکثر ۱۰ روز قبل از تاریخ اعمال، درخواست‌ها را از مشتریان خود دریافت و در روز سررسید به سازمان بورس (seo.ir) ارائه دهد.

ارائه درخواست اعمال طی مهلت مقرر به سازمان بورس طی مراحل زیر انجام خواهد شد:

1. ابتدا سهم به همان قیمت اعمال مشخص شده، از دارنده اوراق اختیار فروش تبعی به عرضه‌کننده آن انتقال می‌یابد.
2. در مرحله بعد تفاوت قیمت اعمال مشخص شده و با توجه به قیمت پایانی سهم پایه در روز اعمال، محاسبه می‌شود. این مابه‌التفاوت قیمت به دارنده اوراق اختیار تبعی پرداخت می‌شود. پرداخت به صورت نقدی و یا به شکل واگذاری سهم خواهد بود؛ که در این صورت سهام پایه از عرضه‌کننده به دارنده اوراق اختیار فروش تبعی منتقل می‌شود.

نکات مهمی که درباره اوراق اختیار فروش تبعی باید بدانید!
اوراق اختیار دارای دو شیوه اعمال اروپایی و آمریکایی هستند. برخلاف حالت اعمال اروپایی که دارنده آن تنها در تاریخ سررسید قادر به اعمال آن است، در حالت آمریکایی سرمایه‌گذار در هر تاریخی تا روز سررسید، می‌تواند اوراق اختیار را اعمال کند.

برای مثال اگر تاریخ شروع ۲۰ تیر ۱۴۰۰ و تاریخ اعمال ۲۰ آبان ماه باشد، در حالت اعمال آمریکایی سرمایه‌گذار در هر تاریخی که بین این بازه زمانی قرار بگیرد، می‌تواند اوراق اختیار خود را اعمال کند اما در همین مثال اگر حالت اعمال اروپایی باشد، فقط در تاریخ سررسید یعنی ۲۰ آبان ماه قابلیت اعمال اوراق اختیار برای دارنده آن فراهم است.

اوراق فروش تبعی که در ایران رایج است، از نوع اختیار فروش اروپایی است که دارنده آن تنها در تاریخ درج شده در برگه، می‌تواند آن را اعمال کند.

امکان فروش آنی اوراق اختیار فروش بعد از خرید آن وجود ندارد. این اوراق قابل معامله در بازار ثانویه نیست؛ بنابراین فاقد معاملات ثانویه است. یعنی امکان فروش اوراق خریداری شده در طول دوره معاملاتی وجود ندارد وتنها در یک مرحله و توسط ناشر مورد معامله قرار می‌گیرد.

اگرچه شرکت منتشرکننده اوراق، در زمان انتشار قیمت روز اعمال را مشخص می‌کند، اما درصد سود و زیان خریدار مشخص نخواهد بود. نوسان‌های قیمتی سهام تا تاریخ سررسید عامل اصلی در محاسبه سود یا ضرر خریدار است‌. بنابراین این‌که شما در چه قیمتی سهام پایه را خریداری کرده باشید و در روز اعمال به چه قیمتی آن را منتقل کرده باشید، درصد سود شما را مشخص خواهدکرد.

خریدار اوراق اختیار فروش تبعی فقط در تاریخ اعمال قادر به اعمال اختیار فروش خود است و این اوراق پس از تاریخ اعمال ارزشی نخواهد داشت. درصورتی که تا تاریخ مشخص‌شده از این اوراق استفاده نکنید، اوراق اعمال نمی‌شوند و عرضه‌کننده تعهدی درقبال آن نخواهد داشت.

مبلغی که در ازای خرید اوراق اختیار فروش تبعی پرداخت می‌شود غیر قابل بازگشت است. در واقع شما بابت بیمه کردن سهام خود مبلغی پرداخت می‌کنید. بنابراین این مبلغ غیر قابل برگشت خواهد بود.

بعد از اعمال اوراق اختیار فروش تبعی اگر شرکت منتشرکننده اوراق در پرداخت حقوق مشتری تاخیر یا کوتاهی داشته باشد، مبلغی تحت عنوان جریمه توسط سازمان بورس از او دریافت و به سهامدار پرداخت می‌شود.

در این شرایط که حقوق مشتری با کوتاهی و تاخیر پرداخت می‌شود، سود روزشمار به سهامدار تعلق می‌گیرد. این سود روزشمار بر اساس فرمول مشخص‌شده که از ابتدا و در زمان انتشار اوراق توسط شرکت ارائه شده، محاسبه می‌شود.

خرید اوراق بیشتر از تعداد سهام پایه، بی‌فایده است. خریدار اوراق نباید بیش از دارایی پایه که در اختیار دارد، اوراق اختیار فروش تبعی تهیه کند. همچنين خریدار اوراق تبعی باید محدودیت‌های خرید هر کد معاملاتی را که در اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی ذکر شده ‌است، رعایت کند. در صورت عدم رعایت محدودیت‌های ذکرشده، آن تعداد از اوراق اختیار فروش تبعی که برای خریدشان به محدودیت‌های عنوان شده توجه نشده باشد، فاقد اعتبار می‌شود. در این شرایط مبلغ پرداختی توسط خریدار پس از کم‌شدن هزینه‌ها، به عرضه‌کننده تعلق می‌گیرد.

معمولا نماد اوراق فروش تبعی با اضافه کردن حرف «ه» به بخشی از نماد سهم پایه و تاریخ سرسید اوراق، ساخته می‌شود. مثلا هصیکو ۴۰۵، نماد اوراق اختیار فروش تبعی سهم تاصیکو است که سرسید آن اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۰ است.

مشخصات آگهی عرضه

فرم آگهی یا اطلاعیه عرضه باید اطلاعاتی مشخص به خریدار ارائه کند. این اطلاعات عبارتند از:

سهم پایه: سهمی که اوراق اختیار فروش تبعی مبتنی بر آن است.

برای مثال اوراق اختیار تبعی بر روی سهام شرکت سرمایه‌گذاری صدر تامين ( تاصیکو ) با نماد هصیکو ۴۰۵ منتشر می‌شود. در این مثال سهام شرکت سرمایه‌گذاری صدر تامین با نماد تاصیکو، سهم پایه اوراق اختیار فروش تبعی هصیکو ۴۰۵ است.

قیمت اعمال: قیمتی مشخص است که عرضه‌کننده سهام متعهد می‌شود تا سهام پایه اوراق تبعی را در روز اعمال با آن قیمت تسویه و از سهامدار دریافت کند.

تاریخ اعمال: تاریخی است که برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی تعیین می‌شود.

سقف خرید:اختیار خرید و اختیار فروش سهام چیست؟ بیشترین تعداد اوراق اختيار تبعی که توسط شخصی حقیقی یا حقوقی امکان خریداری دارد را سقف خرید گویند.
کل حجم عرضه: حداکثر تعداد اوراق اختیار فروش تبعی که عرضه‌کننده در دوره معاملاتی عرضه می‌کند.

حداقل حجم عرضه روزانه: حداقل تعداد اوراق اختیار فروش که امکان دارد توسط عرضه‌کننده در یک روز عرضه شود.

قیمت عرضه: قیمتی که اوراق اختیار تبعی در بازار با آن قیمت توسط شرکت ناشر فروخته می‌شود. این قیمت در هر روز با فرمول مشخصی محاسبه می‌شود و ثابت نیست.

دوره معاملاتی: فاصله اولین روز معاملاتی و آخرین روز معاملاتی اوراق اختیار فروش تبعی را دوره معاملاتی می‌نامند.

عرضه‌کننده: شخصی که پس از دریافت مجوز از سازمان بورس، به عرضه اوراق اختیار فروش با رعايت قوانین اقدام می‌کند.

سررسید: آخرین روز از دوره معاملاتی که پس از پایان ساعت معاملاتی آن روز، قابلیت اعمال اوراق اختیار فروش تبعی فعال می‌شود.

سخن آخر

اوراق اختیار فروش تبعی نوعی بیمه برای سهام است. اوراقی که هدف از انتشار آن کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه و اطمینان بخشیدن به سهامداران است. ابزاری که علاوه بر سهامدار، شرکت‌ها نیز می‌توانند از کاربردهای آن استفاده کنند. اوراق تبعی، فروش سهم در یک قیمت عادلانه را عملا تضمین می‌کند. این مسئله نشانه‌ای از ارزندگی سهم به بازار ارائه می‌کند که خود منجر به تضمین سود سهامداران خواهدشد. علاوه بر این شرکت با افزایش قیمت سهام خود، با توجه به این‌که اوراق ابطال می‌شوند، نیاز به پرداخت وجه ندارد. همین مسئله نیز باعث می‌شود تا درآمد بیشتری برای شرکت شناسایی شود. در نتیجه اوراق اختیار فروش تبعی نوعی معامله دو سر برد برای سهامدار و شرکت است.

اختیار معامله سهام چیست و چگونه برای سهامدار اتفاق می افتد

اختیار معامله سهام چیست؟ موضوعی که با این ابزار، سهامدار عمده برای فروش سهامش می تواند از آن استفاده کند تا ریسک خریدار را به حداقل برساند تا تمایل خرید سهام را در متقاضی بالا ببرد. در این مطلب سعی شده با مثال و بیان ساده در مورد این کنش و واکنش بورسی توضیح داده شود.

اختیار معامله سهام

اختیار معامله سهام جزء ابزارهای بازار مشتقات است و ابزار بازار مشتقه جزو ابزار پوشش ریسک می‌باشد.

اختیار معامله سهام چه حقی است؟

اما خریدار اختیار فروش چه وضعیتی دارد؟ اختیار فروش به دارنده سهام، این حق و نه تعهد را می‌دهد که در تاریخ معینی در آینده به قیمت مشخص‌ شده در برگه که از آن به‌ عنوان قیمت اعمال یاد می‌ شود این اوراق را اعمال نماید.

تضمین بازدهی با اختیار معامله سهام

این اوراق اختیار معامله سهام در واقع نوعی از اختیار فروش اروپایی است که در آن به خریدار این اوراق اجازه می‌ دهد تا دارایی پایه اختیار که در واقع یکی از سهام پایه می ‌باشد با توجه به قیمت سهام در زمان عرضه اوراق و قیمت اعمال بیمه نماید و به ‌نوعی کسب بازدهی برای سرمایه‌گذار تضمین می‌شود.

عرضه کننده اختیار معامله سهام چه کسی است؟

در نتیجه این اوراق به ‌نوعی بیمه سهام می ‌باشند که عرضه ‌کننده این اوراق شرکت (ناشر) و یا سهامدار عمده است که هدف آن‌ ها ایجاد تضمین و اطمینان نسبت به سهام است.

اختیار معامله سهام در ایران

در ایران شیوه انتشار این اوراق متفاوت از ساز و کار مطرح ‌شده در دنیا است. در ایران به‌ منظور خرید اوراق اختیار بایستی سهام پایه (سهامی که بابت آن اختیار فروش تبعی منتشر می‌گردد) را در اختیار داشته باشید.

یک مثال از اختیار معامله سهام

فرض کنید که قرار است اوراق اختیار فروش تبعی برای سهام شرکت شیر خشک را در تاریخ مشخصی که اعلام کرده اند، منتشر شود. قبل از اینکه شما اقدام به خرید اوراق اختیار نمایید بایستی سهام شرکت شیر خشک را در سبد خود داشته باشید.

اولین تفاوت

این اولین تفاوت بین اوراق اختیار در ایران با سایر کشورهای دنیا است. مثلاً اگر شما می ‌خواهید تعداد ۵۰ هزار اوراق اختیار شستا را داشته باشید بایستی قبل اعمال دستور خرید این اوراق، تعداد ۵۰ هزار سهم از شستا را در پرتفوی خود داشته باشید.

مراحل اعمال

حال فرض می‌ کنیم که شما تمایل به خرید ۱۰۰ هزار اوراق اختیار هستید، در نتیجه بر اساس ساز و کار تعریف‌ شده شما می‌بایست در سبد خود تعداد ۱۰۰ هزار از سهم حسیر را داشته باشید؛ بنابراین شما در تاریخ ۲۴ آبان تعداد ۱۰۰ هزار سهم حسیر را در مبلغ ۲۸۳۰ ریال می‌خرید. درنتیجه سرمایه شما در سهام حسیر به مبلغ ۲۸۳ میلیون ریال است.

مرحله دوم

حال در تاریخ ۲۷ آبان ۱۳۹۶ اعلام می‌گردد که بابت خرید هر ورقه اختیار فروش تبعی حسیر بایستی مبلغ ۵۰ ریال پرداخت گردد؛ بنابراین شما باید بابت خرید ۱۰۰ هزار عدد از این اوراق مبلغ ۵ میلیون ریال پرداخت نمایید. تا به اینجا در سبد سهام شما تعداد ۱۰۰ هزار سهم حسیر به مبلغ ۲۸۳ میلیون ریال و ۱۰۰ هزار ورقه اختیار فروش تبعی حسیر موجود می‌ باشد.

مرحله سوم

بنابر قانون، شما تا تاریخ ۲۳ آبان ۱۳۹۷ نمی‌توانید هیچ‌کدام از این دو ورقه بهادار را معامله نمایید.

فرض و اتفاق مرحله چهام

حال فرض نمایید به تاریخ ۱۳ آبان ۱۳۹۷ می‌رسیم. در این تاریخ شما بایستی بر اساس تحلیلی که از سهام حسیر دارید در مورد اعمال اوراق اختیار یا عدم اعمال آن تصمیم‌ گیری کنید. در تاریخ ۱۳ آبان ۱۳۹۷ شما می‌ بینید که قیمت حسیر در بازه ۲۵۵ تا ۲۷۰ تومان نوسان دارد. در نتیجه تصمیم می ‌گیرید که به کارگزار خود دستور اعمال اوراق اختیار را می‌ دهید.

نتیجه، اختیار معامله سهام اتفاق می افتد

در نتیجه کارگزار درخواست شما را در کنار درخواست سایر مشتریان برای سازمان ارسال می ‌کند. سازمان اگر در تاریخ ۲۳ آبان قیمت سهم حسیر برابر یا بیشتر از ۳۶۰۰ ریال باشد اوراق را اعمال نمی‌ کند ولی اگر قیمت سهم کمتر از ۳۶۰۰ ریال بود ۱۰۰ هزار سهم حسیر را برای شما به قیمت ۳۶۰۰ ریال به ازای هر سهم به سهامدار عمده می‌ فروشد.

سودی که از معامله مثال فرضی حاصل می شود

محاسبه سود حاصل از فروش سهام اختیار معامله به این شرح می شود:

خرید ۱۰۰ هزار سهم حسیر به قیمت ۲۸۳۰ ریال: ۲۸۳ میلیون ریال

خرید ۱۰۰ هزار ورقه اختیار فروش تبعی به قیمت ۵۰ ریال به ازای هر ورقه: ۵ میلیون ریال

فروش ۱۰۰ هزار سهم حسیر به قیمت اعمال ۳۶۰۰ ریال ناشی از اعمال اوراق اختیار: ۳۶۰ میلیون ریال

سود شما از این معامله (ارقام اختیار خرید و اختیار فروش سهام چیست؟ به میلیون ریال):

سود معاملاتی: میلیون ریال ۷۲ = ۵ – ۲۸۳ – ۳۶۰

بنابراین بازدهی شما ۲۵ درصد است.

شرایط اوراق اختیار معامله

1. این اوراق از نوع اختیار فروش اروپایی می‌باشند یعنی تنها می‌توان در تاریخ سررسید آن را اعمال کرد.
2. این اوراق قابلیت معامله در بازار ثانویه را ندارند و تنها در یک مرحله در زمان عرضه توسط ناشر مورد معامله قرار می‌ گیرد.
3. درصد سود و زیان شما با توجه به نوسانات قیمتی سهام تا تاریخ سررسید و اینکه شما در چه قیمتی سهام پایه را خریداری کرده باشید متفاوت است.

نکته مهم در مورد اوراق اختیار معامله

توجه داشته باشید که طبق قانون، حتی در صورتی‌که شما درخواست اعمال اوراق را به کارگزار بدهید در صورتی‌که قیمت روز سهام پایه در تاریخ سررسید کمتر از قیمت اعمال نباشد اوراق سررسید شده اعمال نخواهند شد.

یکبار قابل استفاده بودن اوراق اختیار فروش یا معامله

از آنجایی‌که اوراق اختیار فروش تبعی قابلیت معامله مجدد را ندارند در نتیجه سهام پایه موضوع این اوراق نیز تا زمان پایان معاملات قابلیت معامله را از دست می‌دهند و حتماً بایستی به این موضوع توجه شود

نتیجه کلی از مفهوم مطلب

سهامدار عمده با توجه به شناختی که نسبت به سهم و پتانسیل‌های آن دارد، اوراقی را منتشر می‌کند و کسی که این اوراق را خریداری می‌کند در تاریخ اعمال در صورتی که قیمت سهم پایین‌تر از نرخ توافقی باشد زیان او جبران می‌شود. نکته با اهمیت تا اینجا این است که سهامدار عمده تنها شخصیتی است که می‌تواند از این ابزار استفاده کند. یعنی سهامدار عمده اوراق را می‌فروشد و کسی که این اوراق را خریداری می‌کند، در صورت پایین‌تر آمدن قیمت سهم، زیان وی جبران می‌شود.