جزئیات معامله اوراق قرضه

تشریح جزئیات معامله فیوچرز سهام

دنیای اقتصاد – گروه بورس : معاون مطالعات اقتصادی بورس اوراق بهادار تهران جزئیات معاملات قرارداد آتی سهام را تشریح کرد.

علی سنگینیان که در آستانه گشایش بازار اوراق آتی سهام با خبرنگار دنیای اقتصاد سخن می‌گفت، افزود: فیوچرز سهام امروز به طور رسمی آغاز به کار خواهد کرد و قراردادهای دو بانک پارسیان و کارآفرین همزمان با بازار نقدی در این بازار معامله می‌شود. وی با بیان اینکه کلیه معامله‌گران بورس با کد معاملاتی خود در بازار نقدی می‌توانند در این بازار به معامله سهام بپردازند، گفت: هر معامله‌گری که متقاضی خرید قراردادهای آتی است باید به کارگزار خود مراجعه کرده و ۲۰درصد از ارزش پایه قرارداد را به عنوان وجه تضمین به حساب بانک سامان کارگزار که بانک پایاپای‌ فیوچرز است، بپردازد که پس از آن کارگزار می‌تواند با قرار دادن درخواست خرید یا فروش، به خرید یا فروش قرارداد مورد نظر بپردازد. وی افزود: پس از اتمام معاملات اگر ۲۰‌درصد وجه تضمین پرداختی به نسبت ارزش قرارداد پایین‌تر باشد، معامله‌گر باید مابه‌التفاوت آن را بر اساس نرخ روز قرارداد پرداخت کند و بالعکس اگر ارزش قرارداد بالاتر رفت، طبیعی است که ۲۰‌درصد وجه تضمین آن نیز افزایش یافته و قابل بازگشت به معامله‌گر است.
وی با تاکید بر اینکه به منظور کاهش ریسک در این بازار محدودیت‌هایی در نظر گرفته شده است، گفت: هر مشتری در هر دوره قرارداد پارسیان می‌تواند ۱۵۰ قرارداد و نهایتا در ۳ دوره ۴۵۰قرارداد را خریداری و در نماد بانک کارآفرین نیز در هر دوره ۵۰‌قرارداد و در نهایت ۱۵۰ قرارداد «وکار» طی ۳ دوره تعیین شده، قابل خریداری است. افزون بر این کارگزاران نیز تا ۲۰‌درصد از قراردادهای عرضه شده را می‌توانند خریداری کنند، آن هم مشروط بر اینکه تا هزار قرارداد ۱۰۰میلیون تومان و تا ۳‌هزار قرارداد هم ۱۰۰میلیون تومان دیگر وثیقه نزد سپرده‌گذاری مرکزی داشته باشد، یعنی کارگزار به ازای وثیقه‌ای که سپرده است تا ۲۰‌درصد ارزش می‌تواند قرارداد آتی خریداری کند. معاون بورس، سررسید قراردادهای آتی را در شروع کار جزئیات معامله اوراق قرضه ۳ دوره، ۲ماهه، ۴‌ماهه و ۶‌ماهه عنوان کرد و افزود: زمان سررسید هر یک از این قراردادها به ترتیب پایان شهریور، آبان و دی ماه خواهد کرد.
سنگینیان در پاسخ به این پرسش که سرمایه‌گذاران در این بازار چگونه می‌توانند از وضعیت قرارداد خریداری شده، اطلاع کسب جزئیات معامله اوراق قرضه کنند؟ گفت: روزهای معاملاتی، ساعات معاملات و شرایط معاملات این بازار شبیه بازار نقدی است و نماد این قراردادها هم بر اساس سررسید آن قرارداد شناخته می‌شود، به عنوان مثال قرارداد دو ماهه بانک پارسیان با نماد «پارسیان ۸۹۰۶» شناخته می‌شود. وی در پاسخ به سوالی دیگر مبنی بر اینکه ارزش پایه قرارداد بر چه اساسی محاسبه می‌شود؟ گفت: محاسبه قراردادهای آتی از امروز بر اساس قیمت پایه انجام می‌شود که این قیمت پایه نیز بر اساس قیمت نقدی سهم، تعداد روزهای مانده به سررسید و نرخ سپرده کوتاه‌مدت بانکی تعیین شده است که نزدیک به بازار نقدی است و بر اساس آخرین بررسی‌ها، برای هر قرارداد پارسیان و کارآفرین حدود ۲‌میلیون تومان تعیین شده است. سنگینیان کارمزد شرکت بورس از محل معاملات قراردادهای آتی سهام را این گونه اعلام کرد: شرکت بورس ۸‌ده‌هزارم، سپرده مرکزی ۸‌ده‌‌هزارم، سازمان بورس یک‌هزارم و کارگزار خریدار و فروشنده هر یک ۴‌ده‌هزارم از معاملات انجام شده فیوچرز کارمزد می‌گیرند که این کارمزدها مطابق با کارمزدهای تعیین شده برای معامله‌ سهام در بازار نقدی است. وی پیش‌بینی کرد: بازار فیوچرز سهام نقدشوندگی بازار را افزایش داده و به توسعه بورس تهران منتج ‌شود و همچنین این بازار به کشف قیمت سهام در بازار سرمایه کمک ‌کند. به گفته سنگینیان، بازار اوراق آتی سهام امروز با حضور مقامات نظارتی و اجرایی بازار سرمایه در تالار حافظ متولد می‌شود تا بدین ترتیب از یکی از کارآترین ابزارهای معاملاتی دنیا در بورس تهران نیز استفاده می‌شود. وی گفت: در سایت رسمی بورس، روزانه اطلاعات تغییرات قیمت این قراردادها و وضعیت صف خرید و فروش هر یک از این قراردادها در اختیار معامله‌گران قرار می‌گیرد. وی افزود: در هر قرارداد بانک پارسیان ۸‌هزار و ۵۰۰ سهم و در هر قرارداد بانک کارآفرین ۶‌هزار سهم این بانک خصوصی مورد معامله قرار خواهد گرفت. معاون بورس پیش‌بینی کرد: با توجه به تجربه بورس کالا در معاملات آتی سکه، بازار فیوچرز سهام نیز با استقبال مواجه شود. وی در پاسخ به پرسشی دیگر مبنی بر اینکه در معامله این قراردادها آیا مالکیت قراردادهای آتی به سرمایه‌گذاران منتقل می‌شود و آیا اساسا از لحاظ قانونی مشکلی در این زمینه وجود ندارد؟ گفت: در این بازار از لحاظ قانونی مالکیت مشتری در قرارداد محرز است اما برگه‌ای مثل سهام رد و بدل نمی‌شود، در عین حال مدارک و اطلاعات موجود هم در سیستم کارگزار و هم در سامانه CDS و بورس اوراق بهادار ثبت می‌شود.
وی افزود: ۳۵ کارگزار مجوز قرارداد آتی سهم را در اختیار دارند که احتمالا بیشتر این کارگزاری‌ها در معاملات قرارداد آتی مشارکت خواهند کرد.
فرمول محاسبه قیمت تسویه روزانه قراردادهای آتی
تعیین ارزش آتی سهم پایه در قرارداد آتی سهام، بر اساس ارزش آتی عادلانه سهم پایه انجام می‌شود. ارزش آتی سهم پایه به قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی در زمان ارزش‌گذاری، نرخ سود علی‌الحساب بانک و زمان باقیمانده تا سررسید بستگی دارد. فرمول جزئیات معامله اوراق قرضه تعیین ارزش عادلانه آتی سهم (FV) به این صورت است: FV=CP×eix/365
که، CP: قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی در زمان ارزش‌گذاری؛ I: نرخ سود علی‌الحساب سپرده‌های سرمایه‌گذاری کوتاه مدت؛ X: تعداد روزهای بین زمان ارزش‌گذاری تا آخرین روز معاملاتی.
نحوه محاسبه قیمت پایه در اولین روز معاملاتی
قیمت پایه، قیمتی است که در اولین روز معاملاتی قرارداد آتی توسط بورس تعیین می‌شود و این قیمت مبنای اعمال دامنه نوسان قیمت روزانه اولین روز معاملاتی است. فرمول تعیین قیمت پایه (FV) به این صورت است: FV=CP×eix/365
که، CP: قیمت پایانی سهم در بازار نقدی در روز پیش از اولین روز معاملاتی؛ i: نرخ سود علی‌الحساب سپرده‌های سرمایه‌گذاری کوتاه مدت (۶‌درصد)؛ x: تعداد روزهای بین اولین روز معاملاتی و آخرین روز معاملاتی.

آخرین اخبار

• گزارش تصویری مجمع عمومی عادی سالیانه شرکت سرمایه گذاری گروه توسعه ملی (سهامی عام) سال مالی منتهی به ۲۹ اسفند ۱۴۰۰
• مجمع عمومی عادی سالیانه وبانک با حضور بیش از ۸۰ درصد از سهامداران برگزار شد
• سامانه پخش زنده مجمع عمومی عادی سالیانه شرکت سرمایه گذاری گروه توسعه ملی سال مالی منتهی به ٢٩ اسفند ١۴٠١
• گزارش فعالیت هیئت مدیره دوره ۱۲ ماهه منتهی به ۱۴۰۰/۱۲/۲۹
• صورت های مالی منتهی به ۱۴۰۰/۱۲/۲۹ حسابرسی شده شرکت سرمایه گذاری گروه توسعه ملی منتشر شد

تماس با ما

تهران، میدان ونک، خیابان شهید خدامی، بعد از پل کردستان، پلاک 89
کد پستی: 1994844202
صندوق پستی: 3898-15875
تلفن: 85598 – 85599000
فاکس: 85599811
پست الکترونیک: [email protected]
اینستاگرام

پیوندهای مفید

کپی‌رایت © شرکت سرمایه‌گذاری گروه توسعه ملی. تمامی حقوق محفوظ است.

تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت در چیست؟

اوراق قرضه و اوراق مشارکت دو ابزار مهم در تأمین مالی بازارهای سرمایه هستند. این دو کارکرد متفاوتی اما بسیار نزدیکی در بازار سرمایه دارند. در این مقاله به توضیح هر کدام و تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت می‌پردازیم.

اوراق قرضه چیست؟

این اوراق ابزاری با درآمد ثابت است که نشان دهنده وامی است که توسط یک سرمایه‌گذار به وام گیرنده (معمولاً شرکتی یا دولتی) پرداخت می‌شود. این اوراق توسط شرکت‌ها، شهرداری‌ها، ایالت‌ها و دولت‌های مستقل برای تأمین اعتبار پروژه‌ها و عملیات استفاده می‌شود. جزئیات اوراق شامل تاریخ پایان زمانی است که اصل وام به صاحب اوراق پرداخت می‌شود و معمولاً شامل شرایط پرداخت سود متغیر یا ثابت است که توسط وام گیرنده پرداخت می‌شود. این اوراق واحدهایی از بدهی شرکت‌ها است که توسط آن‌ها صادر و به عنوان دارایی قابل معامله اوراق بهادار می‌شود.

از آنجا که این اوراق به طور سنتی نرخ بهره ثابت را به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌کنند، از این اوراق به عنوان یک ابزار با درآمد ثابت یاد می‌شود. نرخ بهره متغیر یا شناور نیز اکنون کاملاً رایج است. قیمت اوراق با نرخ بهره رابطه معکوس دارد: وقتی نرخ بالا می‌رود، قیمت آن‌ها کاهش می‌یابد و بالعکس. همچنین این اوراق دارای تاریخ سررسید است که در آن زمان مبلغ اصلی باید به طور کامل بازپرداخت شود.

نحوه کار اوراق قرضه

از این اوراق معمولاً به عنوان اوراق بهادار با درآمد ثابت یاد می‌شود و یکی از سه کلاس دارایی است که سرمایه‌گذاران معمولاً با کلاس‌های دیگر مانند بازار سهام و پول آشنا هستند. بسیاری از اوراق قرضه شرکتی و دولتی به صورت عمومی معامله می‌شوند. مابقی فقط بدون نسخه (OTC) یا به طور خصوصی بین وام گیرنده و وام دهنده معامله می‌شوند.

هنگامی که شرکت‌ها یا نهادهای مالی برای تأمین مالی پروژه‌های جدید، حفظ عملیات مداوم یا تأمین مالی مجدد بدهی‌های موجود به جمع آوری پول نیاز دارند، ممکن است مستقیماً به سرمایه‌گذاران اوراق قرضه بدهند. وام گیرنده (ناشر) اوراقی را منتشر می‌کند که شامل شرایط وام، سود پرداختی و زمان بازپرداخت وجوه وام گرفته شده (اصل اوراق) است (تاریخ سررسید). پرداخت سود بخشی از بازدهی است که دارندگان این اوراق بابت وام وجوه خود به ناشر کسب می‌کنند. نرخ سود تعیین کننده پرداخت را نرخ کوپن می‌نامند.

قیمت اولیه اکثر اوراق بهادار معمولاً با توجه ارزش اسمی هر اوراق تعیین می‌شود. قیمت واقعی اوراق بهادار به عوامل مختلفی بستگی دارد: کیفیت اعتباری ناشر، مدت زمان انقضا و نرخ کوپن در مقایسه با شرایط نرخ بهره جزئیات معامله اوراق قرضه عمومی در آن زمان. ارزش اسمی اوراق همان چیزی است که پس از سررسید اوراق به وام گیرنده بازپرداخت می‌شود.

بیشتر اوراق پس از انتشار توسط دارنده اوراق بهادار به سرمایه‌گذاران دیگر قابل فروش است؛ به عبارت دیگر، یک سرمایه‌گذار اوراق قرضه لازم نیست که این اوراق را تا تاریخ سررسید آن نگه دارد. همچنین خرید مجدد اوراق توسط وام گیرنده در صورت کاهش نرخ بهره یا بهبود اعتبار وام گیرنده معمول است و می‌تواند اوراق جدید را با هزینه کمتری منتشر کند. توجه داشته باشید این اوراق در ایران عرضه نمی‌شوند.

اوراق مشارکت چیست؟

اوراق مشارکت اوراق بهادار بانام یا بی‌نامی است که به قیمت اسمی و برای مدت زمان معین منتشر شده و سرمایه‌گذار نسبت به قیمت اسمی و مدت‌زمان مشارکت در سود حاصل از پروژه‌ها سهیم می‌شود. این اوراق به مانند یک بدهی است که منتشر کننده آن تعهد می‌دهد در بازه‌های زمانی معین مبلغی که در اوراق ذکر شده به عنوان سود به سرمایه‌گذار پرداخت کند.

دولت و شرکت‌های دولتی، شهرداری‌ها و مؤسسات غیردولتی، شرکت‌های سهامی عام و خاص و شرکت‌های تعاونی تولید و … از جمله نهادهایی هستند که این اوراق را منتشر می‌کنند. شرکت ابتدا پروژه را بررسی کرده و در صورت داشتن توجیه اقتصادی اقدام به انتشار این اوراق می‌نماید.

مهم‌ترین ویژگی‌های اوراق مشارکت چیست؟

بانام یا بی‌نام: اوراق بانام تنها به نام دارنده آن است، اما اوراق بی‌نام مانند چک در وجه حامل است.
قابلیت تبدیل به جزئیات معامله اوراق قرضه سهام: اوراقی که توسط ناشر بورس عرضه شده و در زمان سر رسید به سهام تبدیل می‌شود.
قابل تعویض با سهام: این اوراق توسط شرکت‌های سهامی عام منتشر می‌شود و در زمان سر رسید با اوراق بورسی تعویض می‌گردد.

تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت چیست؟

مهم‌ترین تفاوت اوراق قرضه و مشارکت این است که اوراق قرضه به دلیل مشخص بودن میزان بهره با روش‌های بانکداری اسلامی مطابق ندارد. همچنین این اوراق برای وام گیرنده هیچ محدودیتی را ایجاد نمی‌کند.

در اوراق مشارکت سودی که دریافت می‌شود در طرح‌های عمرانی یا تولیدی به جزئیات معامله اوراق قرضه کار برده می‌شود و میزان سود قطعی بعد از پایان یافتن کار و محاسبه به سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود.

ناشران اوراق قرضه در بازارهای جهانی ریسک سرمایه‌گذاری بیشتری دارند. اوراق قرضه دولتی کم‌ریسکتر و با بهره پایینتری هستند، اما اوراق قرضه شرکت‌های خصوصی، دارای نرخ بهره بالاتری هستند. توجه داشته باشید این مورد با توجه به رتبه‌بندی شرکت‌های خصوصی مشخص می‌شود. شرکت‌هایی که ریسک بالاتری دارند، نرخ بهره اوراق قرضه در آن‌ها بالاتر است.

جزئیات معامله اوراق قرضه

معاون وزیر اقتصاد گفت: محاسبه نرخ سود موثر مهم‌ترین روشی است که ارزش فعلی جریان وجوه دریافتی از یک ابزار بدهی را با ارزش روز آن، برابر می‌کند که برای اوراق یکساله ۲۷ تا ۲۹ درصد است.

سعید میرشجاعیان در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر گفت: در حال حاضر بازار اوراق بدهی دولتی در قالب بازار سرمایه کشور شکل گرفته و این اوراق در بازار جزئیات معامله اوراق قرضه ثانویه در فرابورس قابل معامله است؛ به نحوی که بخش اعظم آن در کنترل بازارگردانان بزرگ از جمله شرکت‌های تامین سرمایه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند؛ بر این اساس نحوه تنظیم سود اوراق با استراتژی‌های تعیین مقدار و زمان عرضه اوراق و با فرض انجام تعهدات دولت در سررسید اوراق، بر فرآیند معاملات اوراق بدهی در بازار ثانویه تاثیر می‌گذارد.معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی افزود: در عین حال باتوجه به اینکه اوراق بدهی از نوع اوراق بدون ریسک همانند سپرده بانکی محسوب می‌شود، می‌تواند یک معیار بازدهی برای سرمایه‌گذاران قرار گیرد و در صورت نامناسب بودن نرخ بازدهی آن، عدم تعادل در سایر بازارها را به دنبال خواهد داشت؛ در این راستا رصد و پایش موارد مذکور برای تداوم بهره‌برداری دولت از اوراق بدهی در سال‌های آینده، با لحاظ کمترین هزینه و اتخاذ تصمیمات مقتضی جهت تنظیم نرخ بازدهی مناسب اوراق در مقایسه با سرمایه‌گذاری‌های جانشین از اهمیت بسزایی برخوردار است.

وی با تاکید بر اینکه وزارت اقتصاد جوانب امر را در انتشار اوراق بدهی در نظر می‌گیرد، تصریح کرد: در این میان از میان روش‌های متعدد محاسبه نرخ سود اوراق، محاسبه بازدهی تا سررسید یعنی همان نرخ سود موثر، مهم‌ترین روشی است که ارزش فعلی جریان وجوه دریافتی از یک ابزار بدهی را با ارزش روز آن، برابر می‌کند و با توجه به محاسبه بازدهی تا سررسید در تاریخ ۲۷ بهمن سال گذشته، نرخ سود موثر اوراق بدهی یکساله در محدوده ۲۷ تا ۲۹ درصد و نرخ اوراق بلندمدت به دلیل پیش‌بینی کاهش قابل ملاحظه تورم و به تبع آن نرخ سود در آینده، پایین‌تر از نرخ کوتاه‌مدت و در محدوده ۲۰ تا ۲۳ درصد قرار دارد.میرشجاعیان گفت: به‌رغم آنکه در حال حاضر نرخ سود مصوب برای این اوراق در نظر گرفته شده، برای عرضه اولیه اوراق دولتی، فارغ از بازده بازار تعیین می‌شود، لیکن در بلندمدت و در صورت تاکید بر استمرار استفاده از ساز و کار انتشار اوراق برای تامین مالی بودجه، پیروی نرخ سود در نظر گرفته شده در عرضه اوراق از نرخ بازده بازار اجتناب‌ناپذیر خواهد بود .

بازگشایی بازار اوراق قرضه چین برای سرمایه‌گذاران خارجی

چین به سرمایه‌گذاران نهادی خارجی اجازه می‌دهد تا اوراق قرضه معامله شده در بازار مبادلات کوچکتر خود را در آخرین گام برای گسترش دسترسی جهانی به بازارهای مالی خود، خریداری کنند زیرا درخواست‌ها از دولت برای فروش بدهی بیشتر و پرداخت محرک‌های اضافی برای تقویت اقتصاد در حال رشد افزایش می‌یابد.

به گزارش ایسنا، بانک خلق چین در بیانیه‌ای اعلام کرد: سرمایه‌گذاران نهادی خارجی واجد شرایط از بانک‌های مرکزی و صندوق‌های دولتی گرفته تا بانک‌های تجاری و صندوق‌های بازنشستگی مجاز خواهند بود در اوراق قرضه در بازار مبادلات سرمایه‌گذاری کنند.

این موسسات مالی می‌توانند اوراق قرضه و سرمایه‌گذاری در مواردی از جمله ابزارهای مبتنی بر اوراق قرضه مجاز توسط بانک مرکزی چین و تنظیم‌کننده اوراق بهادار آن را از ۳۰ ژوئن آغاز کنند زیرا چین به دنبال گسترش مشارکت بین‌المللی در بازار اوراق قرضه ۱۳۸.۲ تریلیون یوان (۲۸.۲ میلیارد دلار سنگاپور) است.

به نقل از بیزنس، اگرچه اقتصاد در ماه مارس در حال کاهش بود اما شاخص‌های اقتصادی ماه آوریل تاثیر کامل قرنطینه شانگهای، بزرگترین بندر جهان همچنین تعطیلی قطب‌های صنعتی مانند چانگ‌چون را نشان می‌دهند. فعالیت‌های تولیدی و خدماتی به بدترین سطح خود از فوریه ۲۰۲۰ سقوط کرد و رشد صادرات، محرک اصلی بازگشت اقتصاد در دو سال گذشته، به ضعیف‌ترین سرعت خود از ژوئن ۲۰۲۰ کاهش یافت.

بر اساس گزارش سال گذشته اینترنشنال کاپیتال که توسط انجمن بازار و انجمن سرمایه گذاران نهادی بازار مالی چین منتشر شد، اوراق قرضه در دو بازار در چین معامله می‌شود؛ سرمایه‌گذاران خارجی از سال ۲۰۱۶ مجاز به سرمایه‌گذاری در بازار اوراق قرضه بین بانکی چین هستند که ۸۶ درصد از کل بازار اوراق قرضه داخلی چین را تشکیل می‌دهد و مابقی در بازار مبادلات معامله می‌شود.

اوراق بهادار چیست؟ نحوه خرید آن به چه صورت است؟

خوب است بدانید که خرید و فروش اوراق بهادار یکی از راه‌های سرمایه‌گذاری است و اگر در این زمینه دانش کافی داشته باشیم، می‌توانیم با پذیرش ریسک معقول، بازدهی مناسبی هم کسب کنیم. در این مطلب می‌خواهیم با انواع اوراق بهادار آشنا شویم و ببینیم چطور می‌شود این اوراق را معامله کرد.

اوراق بهادار چیست؟

ورقه یا برگه بهادار برگه‌ای است که پشتوانه مالی داشته باشد و بشود آن را به دیگران منتقل کرد. اسکناس کاغذی شاید ملموس‌ترین و آشناترین برگه بهادار باشد. پس هر برگه‌ای که ارزش مالی داشته باشد و بشود دست‌به‌دستش کرد نمونه‌ای از اوراق بهادار خواهد بود.

اوراق بهادار را یک نهاد یا سازمان خاص صادر و منتشر می‌کند که به این نهاد اصطلاحا «صادرکننده» اوراق گفته می‌شود. نکته دیگر درمورد اوراق بهادار این است که نظام مالی کشور این اوراق را تضمین کرده است. ارزش اوراق بهادار (تقریبا مانند ارزش هر چیز دیگری) ثابت و پابرجا نیست و فرایند عرضه و تقاضا قیمت این اوراق را تغییر می‌دهد. حتی اسکناس (یا پول) هم ارزش ثابت ندارد و اگر در یک نظام اقتصادی مقدار پول زیاد شود (اصطلاحا پول چاپ شود) ارزش آن کاهش می‌یابد.

بعضی از اوراق بهادار مانند سپرده بانکی عمل می‌کنند و صادرکننده آن تضمین کرده است که بعد از گذشت مدتی (مثلا نه ماه یا یک سال) ارزش ریالی این اوراق مثلا بیست درصد افزایش خواهد یافت. این اوراق ممکن است در بازار اوراق بهادار هم دادوستد شوند و در نتیجه تقاضای زیاد قیمت‌شان بالاتر برود. بنابراین معامله‌گران با خرید و نگهداری این اوراق ممکن است از دو طریق بازدهی کسب کنند؛ افزایش معادل ریالی اوراق در تاریخ مشخص یا افزایش قیمت این اوراق در نتیجه تقاضای زیاد.

نکته: اوراق بهادار در ردیف دارایی‌های نامشهود قرار می‌گیرند. دارایی‌های مشهود به آن دسته از دارایی‌ها گفته می‌شود که فیزیکی و ملموس باشند (مانند ماشین و خانه و …) و دارایی‌های نامشهود آن دسته از دارایی‌ها هستند که ملموس نباشند (مثل برند تجاری، سرقفلی مغازه و اوراق بهادار).

انواع اوراق بهادار کدامند؟

به‌طور کلی در بازار سرمایه سه نوع اوراق بهادار داد و ستد می‌شود: اوراق حقوق صاحبان سهام، اوراق ابزارهای مشتقه و اوراق بدهی. هر کدام از این اوراق ویژگی‌های خاص خودشان را دارند و برای خرید و فروش هر کدام‌شان باید به‌دقت با جزئیات مربوط به هر کدام آشنا باشیم. دیگر اینکه هر کدام از این سه نوع اوراق بهادار به چند دسته تقسیم می‌شود.

اوراق صاحبان سهام

رایج‌ترین اوراقی که در بازار سرمایه معامله می‌شود اوراق صاحبان سهام (یا همان سهام) یک شرکت است. این اوراق را اکثر فعالان بازار خرید و فروش می‌کنند به این امید که قیمت این اوراق بعد از خرید آن‌ها افزایش پیدا کند و با فروش این اوراق در بازار کسب سود کنند. روش دیگر برای کسب درآمد از طریق این اوراق این است که بخشی از سهام یک شرکت را بخریم و نگهداری کنیم و هر سال بعد از برگزاری مجمع سالانه، سود مجمع آن را دریافت کنیم (این سود در واقع حاصل فعالیت‌های شرکت طی سال مالی قبل است).

وقتی شرکتی در بازار سرمایه ایران پذیرفته می‌شود، سازمان بورس ارزش کل این شرکت را مشخص می‌کند و قیمت سهام این شرکت بر اساس این ارزش مشخص می‌شود. سپس بخشی از سهام این شرکت در بورس عرضه می‌شود و فعالان بازار می‌توانند این سهام را بخرند یا بفروشند. بعد از این عرضه و تقاضا باعث می‌شود که قیمت این سهام بالا یا پایین برود. اگر تقاضا برای سهام این شرکت بالا باشد، قیمت این اوراق افزایش می‌یابد و اگر به هر دلیلی عرضه سهام شرکت در بازار بالا برود، قیمت آن افت خواهد کرد.

سهام عادی، جزئیات معامله اوراق قرضه جزئیات معامله اوراق قرضه سهام جایزه، حق تقدم خرید سهام، سهام ممتاز، سهام بی‌نام، سهام بانام و … انواع اوراق صاحبان سهام هستند که هر کدام ویژگی‌ها و جزئیات خاص خودشان را دارند.

نکته: در بازار سهام ایران، معامله‌گران غیر از سهام معمولی، بیشتر با حق تقدم خرید سهام و جزئیات معامله اوراق قرضه سهام جایزه سروکار دارند. به همین دلیل بهتر است کسانی که تازه وارد بازار سرمایه می‌شوند، قبل از هر چیز نکات و جزئیات مربوط به این نوع اوراق بهادار را یاد بگیرند.

اوراق ابزارهای مشتقه

ابزارهای مشتقه یکی دیگر از انواع اوراق بهادار هستند که خرید و فروش آن‌ها هم می‌تواند منجر به کسب درآمد شود. البته دقت داشته باشید که شرایط خرید و فروش این نوع اوراق با سهام معمولی کمی متفاوت است. مثلا برای معامله بعضی از این ابزارها علاوه بر داشتن کد بورسی، باید نزد کارگزارتان بروید و تعهدنامه‌های خاصی را امضا کنید. گذشته از این، خرید و فروش این نوع اوراق بهادار نیازمند دانش و مهارت به‌مراتب بالاتری است.

یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های اوراق مشتقه در مقایسه با اوراق صاحبان سهام این است که اوراق مشتقه خودشان ارزش مالی ندارند و ارزش مالی آنها وابسته به دارایی یا کالایی است که این اوراق از آن مشتق شده‌اند. برای مثال ممکن است اوراق مشتقه‌ای داشته باشیم که با پشتوانه طلا، نفت یا زعفران صادر شده باشد (مثلا قراردادی بین خریدار و فروشنده زعفران منعقد شده باشد که طبق آن خریدار تضمین کرده است که زمان مشخصی در آینده مقدار مشخصی زعفران را از فروشنده بخرد). ارزش این اوراق به نوسان قیمت طلا، نفت یا زعفران بستگی دارد.

انواع قراردادهای آتی، سلف، اختیار معامله (اختیار خرید و اختیار فروش) و قرارداد معاوضه ذیل اوراق مشتقه قرار می‌گیرند. انواع مختلف اوراق مشتقه در بورس اوراق بهادار، بورس کالا و بازار خارج از بورس (OTC) داد و ستد می‌شود.

اوراق بدهی

اوراق بدهی یکی دیگر از انواع اوراق بهادار هستند که خرید و نگهداری آن‌ها یکی از روش‌های متداول برای سرمایه‌گذاری است. این اوراق در مقایسه با سهام شرکت‌ها ریسک کمتری دارند و بازدهی‌شان هم به همان نسبت کمتر است. بنابراین سرمایه‌گذاران و معامله‌گرانی که تا حدی ریسک‌پذیری دارند، کمتر سراغ این اوراق می‌روند و اگر بروند فقط بخش کوچکی از سبد سرمایه‌گذاری‌شان را به این نوع اوراق اختصاص می‌دهند. این اوراق که به‌نوعی سود تضمین‌شده دارند، برای افراد و نهادهای ریسک‌گریز مناسبند که می‌توانند با کمترین ریسک ممکن، کمی بیشتر از سپرده بانکی بازدهی بگیرند.

اما منظور از اوراق بدهی چیست؟ به زبان خیلی ساده، گاهی اوقات که شرکت‌ها و سازمان‌ها طرح خاصی برای اجرا در دست دارند، پول لازم برای اجرای کامل این طرح در اختیارشان نیست. این شرکت‌ها و نهادها می‌توانند برای تامین نقدینگی لازم، اوراق بدهی منتشر کنند و این اوراق را در بازار بفروشند و به این ترتیب پول مورد نیازشان را به دست بیاورند. ناشران اوراق بدهی در مقابل تضمین می‌کنند که در زمانی مشخص (مثلا یک سال دیگر) اصل پول را به همراه مقدار مشخصی سود به خریداران اوراق برگردانند.

منظور از اوراق بهادار ترکیبی چیست؟

طی سال‌هایی که بورس و بازار سرمایه رشد و توسعه پیدا کرده است، همواره شاهد پیدایش ابزارهای متنوع مالی بوده‌ایم. بعضی از این ابزارها را نمی‌شود به‌راحتی در یکی از سه گروه بالا (سهام، ابزار مشتقه و اوراق بدهی) جا داد، زیرا ممکن است هم‌زمان بعضی از ویژگی‌های دو گروه را داشته باشند. برای مثال «گواهی سهام» اوراق بهاداری است که مطابق با آن یک شرکت به دارنده اوراق این اختیار را می‌دهد که در یک بازه زمانی مشخص، بخشی از سهام شرکت را با قیمت مشخص خریداری کند. به چنین اوراقی در اصطلاح «اوراق ترکیبی» می‌گویند.

سهام ممتاز یکی دیگر از این نوع اوراق است که هرچند باید آن را در دسته اوراق صاحبان سهم جا بدهیم، اما از آنجا سود ثابت و مشخص هم به آن تعلق می‌گیرد، به اوراق بدهی هم شباهت دارد. در واقع سهام ممتاز نوعی سهام است که شرکت پرداخت سود به این سهام را در اولویت قرار می‌دهد.

نکته: تا همین سال‌های اخیر شرکت‌هایی که سهام ممتاز داشتند نمی‌توانستند وارد بورس یا فرابورس شوند. اما از سال ۱۳۹۸ این امکان فراهم شد که چنین شرکت‌هایی هم بتوانند در بورس حضور داشته باشند. شرکت آریا ساسول که اوایل سال ۱۳۹۹ در فرابورس عرضه اولیه شد، نخستین شرکت ایرانی است که سهام ممتاز دارد و سهام عادی آن به‌صورت عمومی معامله می‌شود.

سررسید اوراق بهادار به چه معناست؟

همان‌طور که گفتیم اوراق بهادار انواع مختلفی دارند که هر کدام‌شان ویژگی‌های خاص خودش را دارد. بعضی از این اوراق (مانند اوراق قرضه یا اوراق مشارکت) سررسید دارند؛ یعنی اینکه در تاریخی مشخص تسویه می‌شوند و ارزش ریالی این اوراق به همراه سود احتمالی به سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود.

دقت کنید که اوراق بهادار صاحبان سهام شرکت‌ها سررسید خاصی ندارند. این اوراق که همان سهام شرکت‌ها هستند، بدون سررسید خاصی معامله می‌شوند. پس قبل از اینکه اوراق بهاداری را خریداری کنید، باید درمورد جزئیات مربوط به سررسیدشان اطلاعات کافی داشته باشید.

نحوه معامله اوراق بهادار

برای خرید و فروش انواع اوراق بهادار باید کد بورسی داشته باشیم و از طریق سامانه آنلاین یکی از کارگزاری‌های بورس برای معامله اقدام کنیم. در اینجا مراحل ثبت‌نام در بورس و خرید و فروش اوراق بهادار در بورس را به اختصار مرور می‌کنیم؛

۱. باز کردن حساب در یکی از کارگزاری‌های بورس و دریافت کد بورسی

برای افتتاح حساب در کارگزاری می‌توانید به‌صورت آنلاین یا حضوری اقدام کنید. در این مرحله، پس از پر کردن فرم‌های مربوطه و ارائه مدارک لازم، کد بورسی دریافت خواهید کرد.

۲. ثبت‌نام در سامانه سجام

سامانه جامع اطلاعات مشتریان یا سجام سامانه‌ای است که شرکت سپرده‌گذاری مرکزی با هدف ایجاد بستری یکپارچه و فراگیر برای ارائه بهتر و سریع‌تر خدمات به سرمایه‌گذاران ایجاد کرده است. ثبت‌نام در این سامانه برای شروع معاملات در بورس ضروری است.

۳. دریافت نام کاربری و کلمه عبور پلتفرم معاملاتی کارگزاری

بعد از ثبت‌نام در این سامانه باید چند روزی منتظر بمانید تا احراز هویت‌تان تایید شود و بعد از آن نام کاربری و کلمه عبور برای ورود به سامانه آنلاین کارگزاری را دریافت کنید.

۴. سپری شدن زمان تعیین‌شده برای آغاز معاملات

در حال حاضر طبق قوانین جدید سازمان بورس، هر شخصی که تازه کد بورسی دریافت می‌کند، تا یک ماه نمی‌تواند معامله‌ای انجام بدهد. پس بعد از دریافت کد بورسی، باید یک ماه صبر کنید تا امکان معامله در بورس را داشته باشید. پیشنهاد می‌کنیم در این بازه، یادگیری مفاهیم مربوط به بورس و سرمایه‌گذاری را شروع کنید و با الفبای خرید و فروش اوراق بهادار آشنا شوید.

۵. واریز وجه به حساب معاملاتی در سامانه کارگزاری

برای اینکه بتوانید اوراق بهادار خریداری کنید، باید حساب کارگزاری‌تان را شارژ کنید. پس پولی را که برای خرید سهام یا سایر اوراق بهادار در نظر گرفته‌اید، باید به حساب معاملاتی‌تان در سامانه کارگزاری منتقل کنید. این حساب متعلق به خود شماست و هر وقت که لازم بدانید می‌توانید به این حساب واریز یا برداشت کنید.

نکته: بعضی از کارگزاری‌ها این امکان را در اختیار مشتریان‌شان قرار می‌دهند که یک یا چند حساب بانکی را به سامانه معاملاتی متصل کنند. در این حالت دیگر لازم نیست حتما حساب کارگزاری را شارژ کنید و می‌توانید مستقیما از طریق حساب بانکی متصل به سامانه کارگزاری اوراق بهادار بخرید.

۶. ورود به سامانه معاملاتی و خرید سهام و اوراق بهادار دیگر

بعد از اینکه در کارگزاری حساب باز کردید و ثبت‌نام‌تان در سامانه سجام تکمیل شد، می‌توانید با استفاده از نام کاربری و رمز عبوری که کارگزاری در اختیارتان می‌گذارد، وارد پنل معاملاتی شوید و در ساعت‌های فعالیت بورس (معمولا بین ۹ صبح تا ۱۲:۳۰) سفارش خرید سهام شرکت دلخواه‌تان را ثبت کنید. کارگزاری شما سفارش‌های خریدتان را به هسته معاملاتی سازمان بورس ارسال می‌کند و بعد از اینکه دستور خریدتان انجام شد، تعداد سهام‌تان را به بخش پورتفو اضافه می‌کند.

۷. فروش اوراق بهادار

برای فروش اوراق بهادار هم باید از طریق سامانه معاملات کارگزاری اقدام کنید. برای فروش هم باید در ساعت‌هایی که بورس فعال است دستور فروش‌تان را ثبت کنید تا پس از ارسال سفارش شما به هسته معاملات سازمان بورس، دستور فروش‌تان اجرا شود. بعد از فروختن اوراق بهادار، مبلغ حاصل از فروش این اوراق به حساب‌ معاملاتی‌تان در کارگزاری اضافه می‌شود.

نکته: برای اینکه اوراق بهادار بخرید، حتما نباید کد بورسی داشته باشید. برای این کار روش غیرمستقیم هم وجود دارد. در این روش، می‌توانید سراغ یکی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری بروید و پول‌تان را در اختیار این صندوق بگذارید. در روش غیرمستقیم، ابتدا باید در سایت یکی از این صندوق‌ها حساب کاربری باز کنید و بعد از فعال شدن این حساب، تعدادی از واحدهای این صندوق را بخرید.

جمع‌بندی
یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری خرید اوراق بهادار است. این روش سرمایه‌گذاری اگر همراه با دانش و مهارت کافی باشد، می‌تواند بیشتر از سود بانکی بازدهی داشته باشد و جذابیت اصلی خرید و فروش اوراق بهادار هم همین است. اوراق بهادار انواع مختلفی دارند و خرید هر کدام‌شان با ریسک مشخصی همراه است. انواع اوراق بدهی که سود تضمینی دارند معمولا کم‌ریسک‌ترین اوراق هستند و اوراق صاحبان سهام شرکت‌ها بیشتر اوقات ریسک بالاتری دارند.
بهترین و سریع‌ترین راه برای معامله اوراق بهادار هم مراجعه به کارگزاری و افتتاح حساب و دریافت کد بورسی است. هرچند با خرید واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانید به‌صورت غیرمستقیم در اوراق بهادار سرمایه‌گذاری کنید.