آموزش معاملات قراردادهای آتی سبد سهام

مقایسه معاملات آتی کالا و آتی سبد سهام ( آتی شاخص)

جهت مقایسه معاملات آتی کالا و آتی سبد سهام ( آتی شاخص) ،ابتدا به تعریف هرکدام به طور جداگانه می پردازیم.هدف از بیان تفاوت های دو بازار، کمک به درک و شناخت راحت تر بازار آتی سبد سهام است.

قرارداد آتی سبد سهام، قراردادی دوطرفه است که طبق آن، خریدار و فروشنده تعهد می‌کنند سهام پایه قرارداد را به قیمت مشخص و در تاریخ معینی در آینده معامله کنند.

به‌عبارت‌دیگر، قراردادی است که برای معامله دسته‌ای از سهام مشخص با تعداد مشخص در تاریخی معین (سررسید) بسته می‌شود. قرارداد آتی سهام، به‌طور هم‌زمان از ویژگی‌های سهام و قراردادهای آتی برخوردار است.

معاملات قراردادهای آتی کالا حدود ۱۰ سال است که از طرف شرکت بورس کالا در ایران معرفی و راه اندازی شده است. از آذر ماه سال ۱۳۹۷ نیز قراردادهای آتی سبد سهام در بستر سامانه معاملات سهام آغاز به کار نمود.

به لحاظ ماهیت شباهت های زیادی بین قراردادهای آتی کالا و آتی سبد سهام (آتی شاخص) وجود دارد. در واقع کسانی که با قراردادهای آتی کالا آشنایی دارند، به راحتی می توانند در قراردادهای آتی شاخص نیز اقدام به معامله نمایند.

لازم به ذکر است تفاوت هایی بین دو قرارداد آتی کالا و آتی سبد سهام به لحاظ مشخصات قرارداد و بستر معاملات وجود دارد که در ادامه به این تفاوت ها پرداخته می‌شود. هدف از بیان تفاوت های دو بازار، کمک به درک و شناخت راحت تر بازار آتی سبد سهام است.

معاملات آتی چیست؟

قرارداد آتی یعنی الان ما اقدام به خرید کالایی می‌کنیم اما تصمیم نداریم که همین الان کالا را تحویل بگیریم. و در واقع می‌خواهیم چند ماه بعد کالا را تحویل گرفته و پول آن را بپردازیم، بنابراین به قراردادی که طی آن کالایی را اکنون و با قیمت مشخصی خریداری ‌کنیم اما تحویل و پرداخت وجه آن در آینده صورت می‌گیرد، قرارداد آتی می‌‌‌گویند.

در این قرارداد طرفین متعهد به تحویل کالا و پرداخت وجه آن در تاریخ مشخصی در آینده هستند وبرای تضمین انجام تعهد باید خریدار و فروشنده هر کدام مبلغی را نزد شخص امینی (بورس کالا) قرار دهند.

جالب است بدانید که قرارداد آتی قراردادی دو طرفه است و می‌توانیم بدون در اختیار داشتن کالا همین الان کالا با مشخصات معین را بفروشیم و در آینده (پس از چند ماه) آن را با قیمتی که اکنون توافق کردیم تحویل بدیم و پول آن را دریافت کنیم.

این نوع معامله برای کسانی که قصد دارند ریسک خود را کم کنند بسیار مناسب است مثل کشاورزان و تولیدکنندگان موادغذایی.

کشاورز می‌خواهد مطمئن شود در فصل برداشت محصول از نوسان قیمت در امان باشد و کارخانه هم برای برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی نیاز دارد مقدار و قیمت خریدهای آینده خود را مشخص کند.

معاملات آتی کالا در جهان طرفداران زیادی دارد چرا که این بازار منافع خریدار و فروشنده کالا را تامین کرده و فرصت کسب سود را برای نوسان‌گیران نیز فراهم می‌کند.

در واقع فعالان این بازار به سه دسته تقسیم می‌شوند:

خریداران کالا :

کسانی که به کالایی (مثلا سکه) در آینده نیاز دارند، امروز در بازار آتی با قیمت معین پیش خرید می‌کنند.

فروشندگان کالا:

کسانی که قصد دارند در آینده کالا (سکه‌های) خود را بفروش برسانند، امروز می‌توانند به قیمت معین برای ماه دلخواه در آینده پیش فروش کنند.

نوسان‎گیرها:

کسانی که قصد خرید و فروش فیزیکی اصل کالا (سکه) را ندارند، بلکه می‌خواهند با پیش‌بینی درست روند قیمت کالا (سکه) سود سرشاری بدست آورند.

بازار آتی به رونق اقتصاد کمک زیادی می‌کند. زیرا هم تولید کننده و مصرف کننده می‌توانند ریسک خود را کاهش دهند و هم کسانی که مایلند با ریسک بالاتر سودهای کلان کسب کنند می‌توانند با معاملات قانونی و مطمئن به هدف خود برسند.

یکی از ویژگی بازارهای جهانی دوطرفه بودن آن است؛ یعنی معامله‌گر علاوه بر موقعیت خرید در موقعیت فروش هم می‌تواند کسب سود کند.

با توجه به سابقه معاملات بورس کالا در بازار بورس ایران و ابراز علاقه‌مندی برخی فعالان بازار سرمایه به این سبک از معاملات در بخش سهام، امکان معاملات آتی سبد سهام یا آتی شاخص در بازار ایران نیز از تاریخ ۲۵ آذرماه ۱۳۹۷ ایجاد شد.

در حال حاضر در بازار بورس تهران نمادهایی مانند جسی (آتی شاخص ۳۰ شرکت بزرگ)، جبانک (آتی شاخص بانک ها)، جنفت (آتی شاخص فرآورده نفتی) و … قابل معامله است.

شایان‌ ذکر است که فعال شدن معاملات آتی سبد سهام (شاخص) در بازار سرمایه و شروع فعالیت برخی کارگزاری‌ها ازجمله کارگزاری آگاه، لازم است در رابطه با معاملات آتی سبد سهام برخی نکات را به اطلاع مشتریان مشتاق برسانیم.

ساعات معاملات آتی کالا و آتی سبد سهام

در بازار آتی کالا جلسه معاملاتی از ساعت ۱۰:۰۰ آغاز می شود و تا ساعت ۱۷:۰۰ ادامه دارد.

لازم به ذکر است دوره پیش گشایش معاملات آتی کالا از ساعت ۱۰:۰۰ الی ۱۰:۳۰ دقیقه است. در این بازه مشتری می‌تواند نسبت به ثبت، ویزایش و حذف درخواست اقدام نماید اما معامله ای صورت نمی‌گیرید. راس ساعت ۱۰:۳۰ دقیقه نیز مچینگ اتفاق می افتد.

بازار آتی کالا شامل دوره پایانی است که مدت آن ۵ دقیقه پایان بازار (از ساعت ۱۶:۵۵ الی ۱۷:۰۰ ) است. در این دوره حذف سفارش، یا ثبت سفارش جدید مجاز نیست.

بنابراین کل جلسه معاملاتی آتی کالا درروزهای شنبه تا چهارشنبه ۷ ساعت است.

در روزهای پنجشنبه بازار آتی کالا از ساعت ۱۰:۰۰ الی ۱۶:۰۰ برگزار می‌شود.

در بازار آتی سبد سهام، جلسه معاملاتی مانند بازار معاملات سهام و اوراق بهادار در روزهای شبنه تا چهارشنبه از ساعت ۸:۳۰ شروع شده و راس ساعت ۱۲:۳۰ پایان می‌یابد.

دوره پیش گشایش این بازار از ساعت ۸:۳۰ الی ۹:۰۰ است که در آن معامله ای اتفاق نمی‌افتد و فقط امکان ثبت، ویرایش و حذف سفارش وجود دارد.

بنابراین گل جلسه معاملاتی آتی سهام ۴ ساعت است. همچنینروزهای پنجشنبه معاملات آتی سبد سهام برگزار نمی‌شود.

جلسه معاملاتی آتی سبد سهام، دوره پایانی ندارد.

کد معاملاتی بازار آتی

سرمایه گذاران برای فعالیت در بازار آتی کالا می بایست کد معاملات ابزار مشتقه کالا دریافت نمایند. در حالیکه برای فعالیت در بازار آتی سبد سهام تنها نیاز به اخذ کد بورسی است. فعالان می توانند با کد بورسی خود اقدام به خرید و فروش در این بازار آتی سبدسهام نمایند.

براساس ماده ۸ دستورالعمل معاملات قراردادهای آتی، بورس می‌تواند در مورد تعداد کارگزارانی که یک مشتری می‌تواند از طریق آنها معامله کند، محدودیت تعیین نماید.

درحال حاضر، در بازار آتی هر مشتری صرفاً می‌تواند نزد یک کارگزاری اقدام به کدگیری نماید و در صورتی که قصد همکاری با کارگزاری دیگری را داشته باشد، می‌تواند کد آتی خود را به شرط آنکه موقعیت باز نداشته باشد، از کارگزاری مبدا به کارگزاری مقصد انتقال دهد.

اما برای معاملات آتی سبد سهام این محدودیت وجود ندارد و فعالان می توانند از طریق کارگزاری های متفاوت اقدام به کد گیری و انجام معامله نمایند.

حساب های بانکی

در بازار آتی کالا داشتن دو حساب الزامی است: یکی حساب عملیاتی (در اختیار بورس) و دیگری حساب پشتیبان (حساب شخصی).

در واقع در این بازار همواره موجودی در حساب خود معامله گر قراردارد. البته معامله گر حق برداشت از حساب عملیاتی را ندارد و بورس آن حساب را مسدود می‌کند.

معامله گر برای برداشت از حساب می‌بایست درخواست خود را به کارگزاری داده و سپس بورس در خواست انتقال وجه را از حساب عملیاتی به حساب شخصی فرد تایید نماید.

لازم به ذکر است حساب‌های معرفی شده برای معاملات آتی کالا باید از نوع حساب های قرض الحسنه یا کوتاه مدت عادی بانک سامان یا بانک ملت باشد.

لذا معامله گران نمی‌توانند نوع دیگری حساب را انتخاب کنند یا شماره حساب مربوط به سایز بانک ها را اعلام نمایند.

اما در بازار آتی سبد سهام تنها نیاز به یک حساب عملیاتی است. در واقع معامله گر موجودی را به حساب کارگزار واریز می نماید و هنگام برداشت از حساب، موجودی از حساب کارگزار به حساب عملاتی وی واریز می شود.

لازم به ذکر است حسابی که برای معاملات آتی سبد سهام معرفی می‌شود می‌تواند شماره حساب از هر بانکی که مورد تایید کارگزاری است باشد.

در بازار آتی کالا برای هر قرارداد یک اندازه قرارداد تعریف می شود. به طور مثال اندازه قرارداد برای آتی سکه ، ۱۰ سکه بود یعنی با خرید یک حجم از قرارداد آتی سکه در واقع ۱۰ عدد سکه خریداری می شد. یا در قراردادهای آتی انواع زعفران اندازه قرارداد ۱۰۰ گرم است. یعنی برای خرید یک کیلو زعفران می‌بایست در بازار آتی ۱۰ قرارداد خرید گرفته شود.

در بازار آتی سبد سهام نیز هر نماد طبق قرارداد مشخصات قرارداد، اندازه قرارداد مشخصی دارد.

در مشخصات قرارداد، تعداد سهامی که هر فرد برای یک قرارداد می بایست تحویل بدهد مشخص شده است. در واقع هر فرد با خرید یا فروش یک قرارداد آتی سبد سهام به تعدادی که در مشخصات قرارداد (سهام پایه) ذکر شده است سهم تحویل می گیرد و یا می دهد.

قرارداد آتی سبد سهام چیست و چگونه معامله می شود؟

قرارداد آتی (future contract یا futures یا آتی) توافقنامه‌ای مبتنی بر خرید یا فروش دارایی در زمان معین در آینده و با قیمت مشخص است. قراردادهای آتی را معمولا به دو گروه اصلی طبقه بندی می‌­نمایند: قراردادهای آتی کالا و قراردادهای آتی مالی. دارایی پایه موضوع قرارداد در قراردادهای آتی کالا شامل محصولات کشاورزی، فلزات و مواد نفتی است. قراردادهای آتی مالی ابزارهایی نظیر سهام، اوراق قرضه و ارز را در بر می­‌گیرد. قراردادهای آتی برای نخستین بار بر پایه محصولات کشاورزی و بعدها بر پایه منابع طبیعی مانند نفت معامله می‌شدند. قراردادهای آتی مالی در سال ۱۹۷۲ وارد بازار شدند. در سال­‌های اخیر، قرارداد بر پایه‌های دیگر مانند ارز، نرخ بهره و شاخص‌های بازار سهام بسیار متداول شده‌اند و نقش مهمی در کنترل ریسک بازی می‌کنند. کالای تحویلی قرارداد آتی باید دارای استاندارد کیفیت و کمیت باشد و زمان تحویل و محل تحویل آن نیز مشخص باشد. تنها متغیر در معاملات آتی “قیمت” است که در مرحله معامله کشف می‌شود.

ویژگی قراردادهای آتی

• اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﻮدن ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻗﺮارداد: یکی از معایب قراردادهای آتی به شرایط استاندارد این قراردادها مربوط می­‌شود که نمی­‌تواند به صورت دقیق به همه نیازهای مشارکت کنندگان در بازارهای مالی پاسخگو باشد. به عنوان “مثال”، اگر مدیر یک صندوق سرمایه­ گذاری علاقه­‌مند باشد تا قرارداد آتی بر روی اوراق خزانه امریکا به مبلغ ۱۲۰ هزار دلار را با سر رسید ماه ژانویه خریداری نماید، چنین قراردادی وجود ندارد. به صورت استاندارد قراردادهای آتی اوراق خزانه دارای ارزش اسمی ۱۰۰ هزار دلار است و تاریخ انقضاء آن­‌ها ماه‌های مارچ، ژوئن، سپتامبر و دسامبر می­‌باشد. بنابراین چنانچه مدیر صندوق از قراردادهای آتی استفاده کند، به صورت دقیق به هدف مورد نظر خود دست نخواهد یافت.
• ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ در ﺑﻮرس (ﺷﻔﺎﻓﻴﺖ ﻗﻴﻤﺖ): بورس معاملات آتی مکانی معین برای خریداران و فروشندگان است که از طریق سامانه الکترونیکی دارای استاندارد بورس، معاملات آتی انجام می­‌شود و این معاملات برای همه شرکت­ کنندگان در بازار به صورت عادلانه عرضه می­‌شود. کارگزاران سفارشات مشتریان را از طریق روش­‌های ابلاغ شده توسط بورس در سامانه معاملاتی قراردادهای آتی قرار می­‌دهند. معاملات ثبت شده براساس اولویت­‌های قیمتی و در صورت مساوی بودن قیمت­‌ها بر اساس اولویت زمانی انجام می­‌شود. بورس­‌ها خود رأسا حق معامله ندارند و نمی­‌توانند مشتریان را وادار به معامله نمایند. مسئولیت بورس‌­ها ایجاد بازاری منسجم و شفاف جهت کشف قیمت­‌ها و انجام معاملات به صورت عادلانه است. تمام بورس­‌های دنیا توسط مقام ناظر کنترل و اداره می­‌شوند. چنانچه اعضای معامله­‌گر بورس مقررات را نادیده بگیرند مشمول جریمه و یا ممنوع المعامله می­‌گردند.

• اﺗﺎق ﭘﺎﻳﺎﭘﺎی (ﭘﺎﻳﺎﭘﺎی روزاﻧﻪ) و ﻧﺒﻮد رﻳﺴﻚ اﻋﺘﺒـﺎری، وﺟﻮد ﻣﻜﺎﻧﻴﺴﻢ وﺟﻪ ﺗﻀﻤﻴﻦ و ﻛﺎﻫﺶ رﻳﺴﻚ اﻋﺘﺒﺎری: پایاپای هر بورس نقش مهمی را جهت تضمین عملکرد مالی قراردادهای آتی معامله شده ایفا می­‌کند و به عنوان پشتوانه قابل اطمینان برای طرفین معامله می­‌باشد.

• ﻧﻘﺪ ﺷﻮﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎﻻ: در قراردادهای آتی برای اینکه سرمایه­ گذار قادر به فروش قرارداد آتی باشد، نیاز به مالکیت آن دارایی معین ندارد و با عمل پیش ­فروش می­‌تواند یک قرارداد آتی را در بازار بفروشد و در صورت نیاز به تحویل، آن را از بازار فیزیکی تهیه نماید که این امر میزان نقدشوندگی معاملات آموزش معاملات قراردادهای آتی سبد سهام را تا حد بسیار زیادی افزایش می­‌دهد.

• اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮی ﭘﺎﻳﻴﻦ: این ویژگی به دلیل توضیحات مورد اول می‌باشد.

• پوشش ریسک: مهمترین مزیت قراردادهای آتی خاصیت پوشش ریسک آن است. پوشش ریسک به معنای اتخاذ موقعیتی در بازار است که هدف از آن حداقل نمودن یا از بین بردن ریسک ناشی از نوسانات و تغییرات قیمت است.

• هزینه اندک معاملات: معاملات قراردادهای آتی نسبت به معاملات نقدی از هزینه معاملاتی کمتری برخوردار است.

• اهرم مالی: استفاده از اهرم مالی معاملات قراردادهای آتی دربرگیرنده ریسک بالایی بوده و به معامله­ گران فرصت به­ دست آوردن سود زیادی را می­‌دهد به طوری که معامله‌­گر با یک سپرده اولیه اندک می­‌تواند معادل کل ارزش دارایی تعهد شده، کسب سود یا زیان نماید. قبل از انجام معامله آتی باید توجه داشت که این معاملات دارای ریسک است و مطالعه و آگاهی دقیق از دستورالعمل­‌های مربوطه بسیار ضروری می­‌باشد. معامله آتی دارای ریسک­‌های مالی بالقوه­‌ای است و ممکن است برای همه سرمایه­ گذاران مناسب نباشد. در معاملات آتی سود و زیان خریدار و فروشنده متقارن است، بدین معنی که اگر طرف دارنده موقعیت تعهدی خرید در این قرارداد سود کند لزوما طرف دارنده موقعیت تعهدی فروش زیان می­‌کند. ولی مسئله‌­ای که این ریسک را تشدید می­‌کند اهرمی بودن معاملات آتی است.

مشخصات هر قرارداد آتی

مشخصات هر قرارداد آتی به شرح زیر است:

• ﻧﻮع داراﻳﻲ ﭘﺎﻳﻪ و اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻛﺎﻻ: اصطلاحا در قراردادهای آتی، کالا یا آن دارایی که قرارداد آتی بر روی آن منتشر می­‌شود را دارایی پایه می­‌گویند. معمولا در بورس‌­های کالایی دنیا بر روی دارایی­‌های مختلفی از جمله محصولات کشاورزی، انواع فلزات، انواع فراورده­‌های نفتی و سایر محصولات قرارداد آتی منتشر می‌­شود و به عنوان دارایی پایه قراردادهای آتی مطرح می‌­شوند.

• اﻧﺪازه ﻗﺮارداد آتی: اندازه قرارداد، حجم دارایی را که طی یک قرارداد باید تحویل داده شود، مشخص می­‌کند. به عبارت دیگر، مقدار استاندارد شده دارایی پایه را به اصطلاح، اندازه قرارداد گویند. در قراردادهای آتی اندازه هر قرارداد توسط بورس تعیین می‌­شود و سرمایه گذاران فقط می­‌توانند مضرب­ه‌ای صحیحی از این مقدار را مورد معامله قرار دهند. به طور مثال در قراردادهای آتی سکه طلای بورس کالا، اندازه قرارداد ۱۰ عدد سکه طلای بهار آزادی طرح امام خمینی (ره) می­‌باشد. تمامی ویژگی­‌های مورد نظر یک قرارداد آتی در قالب مستندی به نام مشخصات قرارداد توسط بورس به اطلاع عموم می­‌رسد.

• دوره و ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻌﺎﻣﻼﺗﻲ و ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﺮرﺳﻴﺪ: تاریخ سر رسید قراردادهای آتی بر روی یک کالا به صورت استاندارد و مشخص توسط بورس تعیین می­‌شود و فقط برای سر رسیدهای معینی که تعیین می­‌شود امکان انجام معاملات آتی وجود دارد؛ مثلا در بورس کالا، امکان راه اندازی قراردادهای آتی سکه طلا در سر رسید تمامی ماه‌­های سال به تشخیص بورس وجود دارد.

• وﺟﻪ ﺗﻀﻤﻴﻦ اوﻟﻴﻪ: در توضیحات بخش اتاق پایاپای شرح داده شده است.
• ﺣﺪ ﻧﻮﺳﺎن ﻗﻴﻤﺖ روزاﻧﻪ: در مثال انتهایی مربوط به قرارداد آتی سکه شرح داده شده است.
• ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺣﺠﻢ ﻫﺮ ﺳﻔﺎرش: در مثال انتهایی مربوط به قرارداد آتی سکه شرح داده شده است.
• ﺳﻘﻒ ﻣﺠﺎز ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ­ﻫﺎی ﺑﺎز: در مثال انتهایی مربوط به قرارداد آتی سکه شرح داده شده است.
• ﺗﺤﻮﻳﻞ و ﻣﻬﻠﺖ ﮔﻮاهی آﻣﺎدﮔﻲ ﺗﺤﻮﻳﻞ: در مثال انتهایی مربوط به قرارداد آتی سکه شرح داده شده است.
• ﻛﺎرﻣﺰدﻫﺎ و ﺟﺮاﻳﻢ: در مثال انتهایی مربوط به قرارداد آتی سکه شرح داده شده است.
  

بورس‌های معامله قرارداد آتی

در کشورهای مختلف، بورس‌های زیادی برای معامله قراردادهای آتی وجود دارد. بورس شیکاگو (CBOT) و بورس تجاری شیکاگو (CME) در آمریکا، دو نمونه از بزرگترین بورس‌های آتی در آمریکا هستند. از بزرگترین بورس­‌های آتی در اروپا «بورس قراردادهای آتی و اوراق اختیار معامله بین ­المللی لندن» (LIFFOE) و بورس یورکس (Eurex) می­‌باشد. سایر بورس­‌های بزرگ، شامل «Bolsa de Mercadoriasy Futures» در سائو پائولو، «بورس آتی مالی بین المللی توکیو»، «بورس بین المللی سنگاپور» و «بورس آتی سیدنی» می‌باشد.

نمونه‌های قراردادهای آتی

• قراردادهای آتی بر روی نرخ بهره کوتاه مدت: قراردادهای آتی بر روی نرخ بهره کوتاه مدت عمدتا شامل آن دسته از قراردادهای آتی است که بر روی اوراق خزانه امریکا و سپرده‌­های یورو دلاری منتشر و در بورس شیکاگو معامله می­‌شود. قراردادهای آتی اوراق خزانه نخستین قراردادهای آتی نرخ بهره بوده که در سال ۱۹۷۶ ایجاد شد. این قراردادها بر پایه اوراق خزانه ۹۰ روزه دولت آمریکا قرار داشته که در واقع مهمترین ابزار بدهی دولت امریکا محسوب می­‌شود. اوراق خزانه ابزاری است که به کسر فروخته می­‌شود یعنی قیمت آن معادل ارزش اسمی آن منهای مبلغ کسری است که بیانگر بهره اوراق است. خریداران اوراق خزانه در واقع کسانی هستند که به صورت کوتاه مدت به دولت امریکا وام می­‌دهند. پس با استدلال مشابه، می­‌توان دریافت خریداران قراردادهای آتی اوراق خزانه در واقع وام­ دهندگانی هستند که نرخ اعطای وام را برای برای دوره مشخصی در آینده برای خود تثبیت می‌کنند.

• قراردادهای آتی بر روی نرخ بهره میان ­مدت و بلند مدت در امریکا: مهمترین قراردادهای آتی که بر روی نرخ بهره میان مدت و بلندمدت وجود دارد به قراردادهای آتی بر روی اسناد خزانه و اوراق قرضه خزانه دولت امریکا مربوط می­‌شود. سر رسید اسناد خزانه ۲ تا ۱۰ سال و سر رسید اوراق قرضه خزانه بیشتر از ۱۰ سال است. قراردادهای آتی که بر مبنای ابزارهای اخیر تعریف شده­‌اند از بازار فعالی در بورس معاملات آتی شیکاگو برخوردارند.

• قراردادهای آتی یورو دلاری: ابزار دیگری است که بر پایه سپرده­‌های یورو دلاری ۹۰ روزه با مبلغ فرضی یک میلیون دلار قرار دارد و در بورس معاملات آتی شیکاگو معامله می‌شود. در اینجا دارایی پایه موضوع قرارداد نرخ بهره سپرده‌­های مدت­ دار دلاری است که توسط بانک‌­های واقع در لندن منتشر می­‌شود. این سپرده­‌ها به سپرده­‌های یورو دلاری و نرخ بهره آنها به لایبور موسوم است. ساختار قراردادهای آتی یورودلاری کاملا شبیه قراردادهای آتی اوراق خزانه است و تسویه انها در تاریخ انقضاء بر پایه نرخ اعلام شده از سوی سندیکای بانکداران بریتانیا صورت می‌­گیرد. قیمت قراردادهای آتی یورو دلاری به صورت (نرخ لایبور -۱۰۰) اعلام می­‌شود که به شاخص بازار بین المللی پول (IMM Index) موسوم است. در حال حاضر بازار قراردادهای آتی یورودلاری نسبت به قراردادهای آتی اوراق خزانه از رونق و اهمیت بیشتری برخوردار است. نرخ اوراق خزانه تا اندازه زیادی تحت تأثیر سیاست‌­های دولت آمریکا، کسری بودجه، برنامه تأمین مالی دولت و سیاست­‌های پولی خزانه­داری آمریکا قرار دارد. هرچند نرخ یورو دلار هم از عوامل اخیر تأثیر می­‌پذیرد ولی میزان این تأثیر پذیری کمتر بوده و نرخ آن به عنوان نرخ واقعی تأمین مالی بخش خصوصی محسوب می­‌شود.

• معاملات قراردادهای آتی نرخ ارز: این معاملات در مقایسه با پیمان­‌های آتی نرخ ارز بسیار اندک است و عمدتا به معاملات صورت گرفته در بورس شیکاگو محدود می­‌شود. بیشتر معاملات بر روی ارزهای یورو، دلار کانادا، فرانک سوئیس، ین ژاپن، پوند انگلیسی، پزو مکزیک و دلار استرالیا صورت می­‌گیرد. معاملات بر روی هر ارز، مبلغ مشخصی را پوشش می­‌دهد و اعلام قیمت برحسب واحد معینی انجام می­‌شود.

فواید قرارداد آتی

• به وسیله قرارداد اتی فروشنده می‌­توان قیمت فروش مورد نظر خود را برای زمان آینده تثبیت نمایند و در برابر نوسانات مربوط به تغییر قیمت کالا (سهام)، قیمت مد نظر خود را حفظ نماید و از ریسک مربوط به نوسانات قیمت جلوگیری نماید.
• مصرف کننده کالا نیز می­‌تواند از طریق این قرارداد از دریافت میزان کالای (سهام) مورد نظر خود در ماه مورد نظر با قیمت تثبیت شده اطمینان حاصل نماید.
• معامله گر (دلال) نیز می‌­تواند از نوسانات قیمت قرارداد آتی یا خرید و فروش قرارداد آتی سود کسب نماید. این افراد با خرید و فروش قرارداد آتی در جهتی که از قیمت­‌ها پیش­بینی می‌نمایند می­‌توانند سود کسب نمایند، به عنوان مثال در زمانی که قیمت‌­ها در حال افزایش می‌­باشد با خرید یک قرارداد آتی به قیمت پایین­تر از روند افزایشی قیمت سود کسب نماید و در زمانی که قیمت­‌ها در حال کاهش می­‌باشد می­‌تواند با فروش یک قرارداد آتی از روند کاهشی قیمت‌­ها سود کسب نماید.

پوزیشن‌های معاملاتی

یک معامله­‌گر در شروع کار روزانه که هنوز هیچگونه معامله‌ای انجام نداده، هیچ موضعی (Position) اتخاذ نکرده است، به عبارت دقیق‌تر هیچ تعهدی ندارد، ولی به محض آنکه وارد بازار شده و شروع به انجام معامله نماید، مثلا پنج میلیون دلار غلات خریداری کند، این معامله‌گر پوزیشن Long دارد. واژه Long در زبان انگلیسی دقیقا به معنای مالکیت است و در واژگان بورس به موقعیت فردی اطلاق می‌شود که اوراق بهادار، کالا، ارز و مانند این­‌ها را خریداری کرده و یا نگهداری می­‌کند و امید دارد که قیمت آن­‌ها افزایش یابد. در بازار آتی، به افرادی که مبادرت به خرید قرارداد آتی کنند، به گونه­‌ای که متعهد شوند، در تاریخ انقضا دارایی پایه را تحویل بگیرند، اصطلاحا می­‌گوییم در موقعیت Long قرار گرفته‌­اند. در ادبیات بازار معاملات آتی ایران، فردی که در بورس قرارداد آتی را می­‌خرد و خود را متعهد به خرید دارایی پایه بر اساس ضوابط استاندارد بورس در تاریخ معینی می­‌نماید، اصطلاحا موقعیت خرید یا موقعیت “تعهدی” خرید اختیار کرده است و اگر تا تاریخ سر رسید قرارداد این موضع را حفظ کند “ضرورتا” باید دارایی پایه را خریداری کند.

به موقعیت فردی که قرارداد فروش اوراق بهادار، کالا، ارز و مانند این­ها را منعقد کرده، اصطلاحا Short می‌­گویند. درواقع، موقعیت Short به موقعیت کسی است که تعدادی قرارداد آتی در بازار آتی به فروش رسانده و هنوز از طریق یک معامله جبرانی (خرید قرارداد آتی) موقعیت خود را در بازار مسدود نکرده است. در ادبیات بازار معاملات آتی ایران، اصطلاحا گفته می‌شود کسی که در بورس، قرارداد آتی را به فروش می‌­رساند و خود را به تحویل دادن دارایی پایه بر اساس ضوابط استاندارد بورس در تاریخ معینی در آینده متعهد می­کند، موقعیت فروش یا موقعیت “تعهدی” فروش اختیار کرده است. اگر این فرد تا تاریخ سر رسید قرارداد این موقعیت را حفظ کند “ضرورتا” باید دارایی پایه را تحویل دهد. لازم به ذکر است که موقعیت تعهدی باز، موقعیتی است که تعهدات دارنده موقعیت به یکی از روش­های زیر ساقط نشده است:

لذا می­‌توان راهکارهای بستن موقعیت معاملاتی و یا خروج از آن را به شرح زیر خلاصه کرد:

• قبل از سر رسید: توسط بستن موقعیت از طریق پوزیشن معکوس.
• در سر رسید: در این حالت دو راهکار وجود دارد، یکی شرکت در فرآیند تحویل (یعنی فروشنده بایستی کالا را تحویل دهد و خریدار ارزش معامله را بپردازد) و دیگری نکول و تسویه نقدی که شامل پرداخت جرایم و خسارات است.

بیشتر قراردادهای آتی، منجر به تحویل فیزیکی کالا نمی­‌شود. علتش آن است که اکثر سرمایه ­گذاران قبل از فرارسیدن زمان تحویل کالا، موضع معاملاتی خود را می­‌بندند. تحویل دادن یا تحویل گرفتن کالا تحت شرایط قراردادآتی، اغلب مشکل و در مواردی نسبتا پرهزینه است. این موضوع در مورد پوشش دهندگان ریسک هم که می­‌خواهند تحت شرایط قرارداد آتی خرید و فروش کنند، نیز صدق می­‌کند. لذا یک پوشش دهنده ریسک معمولا ترجیح می­‌دهد که موضع معاملاتی آتی خود را مسدود کند و خرید یا فروش دارایی را به شیوه معمول در بازارهای نقدی انجام دهد. در جدول زیر وضعیت خریدار و فروشنده در یک قرارداد اتی شرح داده شده است:

اتاق پایاپای (Clearinghouse)

اگر دو سرمایه ­گذار مستقیما با همدیگر توافق کنند که دارایی را در آینده با قیمت مشخصی معامله کنند، با ریسک­های زیادی مواجه خواهند­شد؛ برای مثال، یکی از سرمایه­ گذاران ممکن است از معامله پشیمان شده، سعی کند از انجام آن خودداری نماید، یا اینکه سرمایه­ گذار منابع مالی لازم برای ایفای تعهدات را در اختیار نداشته باشد. به همین جهت، یکی از مهمترین نقش­های بورس، ساماندهی معاملات به گونه‌­ای است که ریسک تخلف از اجرای تعهدات حذف گردد. از این رو، اهمیت و نقش «حساب ودیعه» آشکار می­‌شود. معامله­ گرانی که قصد خرید یا فروش قرارداد آتی دارند، ابتدا باید ودیعه­ای نزد کارگزار بورس بگذارند که به «حساب ودیعه» معروف است. میزان این ودیعه توسط بورس تعیین می­‌شود. درواقع، هرکدام از طرفین خریدار و فروشنده به منظور تعهد به خرید یا فروش کالای موردنظر می­‌بایست درصدی از ارزش کالا را به عنوان سپرده یا ودیعه نزد کارگزار در وجه اتاق پایاپای نگه دارند. در صورتی که یک معامله­‌گر اقدام به خرید یا فروش قرارداد آتی نماید، ملزم به واریز سپرده خواهد بود. این سپرده در حکم سپرده حسن انجام کار در خصوص ایفای تعهد خریدار نسبت به پرداخت بهای کالا به هنگام تحویل و تعهد فرشنده نسبت به تحویل کالا در موعد تحویل می­‌باشد. مبلغی که در زمان انعقاد قرارداد، سپرده­ گذاری می­‌شود، یا سپرده اولیه را اصطلاحا «ودیعه اولیه» می‌نامند. در پایان هر روز کاری، حساب ودیعه برای محاسبه سود یا زیان سرمایه­ گذار تعدیل می­‌شود. جریان مستمر محاسبه سود یا زیان روزانه را اصطلاحا «تعدیل حساب ودیعه» یا «تسویه حساب ودیعه» می­‌گویند. برای اطمینان خاطر از اینکه حساب ودیعه، هرگز منفی نشود، همواره باید مبلغ حداقلی که مقدار آن کمتر از ودیعه اولیه است، در حساب ودیعه حفظ شود که آن را «حداقل ودیعه ثابت» می­‌نامند. اگر حساب ودیعه کمتر از «حداقل ودیعه ثابت» باشد، سرمایه گذار یک اخطار مبنی بر تقاضای افزایش ودیعه دریافت خواهد کرد که انتظار می­‌رود روز بعد وی حساب ودیعه را به سطح اولیه ودیعه برساند. مبلغ اضافی سپرده ­گذاری شده، برای رسیدن به سطح ودیعه اولیه را «ودیعه متغیر» می­‌نامند.

در صورتی که معامله­‌گر این آموزش معاملات قراردادهای آتی سبد سهام مبلغ را نپردازد، کارگزار بورس فورأ موضع معاملاتی معامله‌­گر را در بورس مسدود می­‌کند. در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻛﺎرﮔﺰار ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺗﻌﻬﺪی ﺑﺎز ﻣﺸﺘﺮی دارای اﺧﻄﺎرﻳﻪ اﻓﺰاﻳﺶ وﺟﻪ ﺗﻀﻤﻴﻦ را در ﻣﻬﻠﺖ ﻣﻘﺮر ﺑﺒﻨﺪد، ﺑﺎزار ﺟﺒﺮاﻧﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ‌ﺷﻮد. بازار جبرانی متشکل از ۶ دوره ۱۰ دقیقه ای حراج تک قیمتی است که حد نوسان در ان از ۸ تا ۳۲ درصد متغیر است. واریز سپرده هم به عهده خریدار و هم به عهده فروشنده قرارداد آتی خواهد بود. در هر قراردادآتی، حداقل سطح سپرده مخصوص به آن که از طریق بورس محل داد و ستد تعیین و ابلاغ می­‌گردد، بین ۵ الی ۱۰ درصد از ارزش هر قرارداد به عنوان سپرده نزد کارگزار در وجه اتاق پایاپای واریز می­‌شود. سپرده واریز شده متناسب با افزایش و کاهش سطح قیمت­‌ها تغییر می‌یابد. قرارداد آتی منتشره در جریان هرروز متناسب با قیمت روز از طریق اتاق پایاپای اصلاح حساب می­‌گردند. سود یا زیان هرفرد بصورت روزانه محاسبه می‌­گردد. در صورت کاهش سرمایه مشتری به پایین­تر از یک سطح تعیین شده، واریز سپرده جبرانی الزامی خواهد بود. اتاق پایاپای از طرف طرفین معامله وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین، هر یک از طرفین را به عنوان اباحه تصرف در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سر رسید با هم تسویه کنند. یکی از تأثیرات «تعدیل حساب ودیعه» این است که قراداد آتی به جای آن­که فقط یک بار در طول عمر آن تسویه شود، به طور “روزانه” تسویه می‌شود و در پایان هر روز، سود (زیان) سرمایه­ گذار به حساب ودیعه اضافه (کم) می‌­شود. در حقیقت، یک قرارداد آتی هر روز بسته می­‌شود و برای روز بعد با یک قیمت جدید، منعقد می­‌شود.

مراحل جلسه معاملاتی

مراحل جلسه معاملاتی قراردادهای آتی و امکان ورود و حذف سفارش و انجام معامله در هر مرحله به شرح زیر است:

همگرایی قیمت آتی با قیمت نقدی

هر چه زمان سر رسید قرارداد آتی نزدیک­تر می­‌شود، قیمت آتی به سمت قیمت نقدی میل می­‌کند و در سر رسید قراردادآتی، قیمت آتی با قیمت نقدی برابر و یا خیلی نزدیک می­‌شود. برای فهم علت این موضوع ابتدا فرض می­‌کنیم که قیمت آتی بیشتر از قیمت نقدی در زمان تحویل باشد. در این صورت معامله گران فرصت­ آربیتراژی ذیل را خواهند داشت:

انجام این سه گام، باعث ایجاد سودی معادل اختلاف قیمت آتی و قیمت نقدی برای معامله‌­گر می­‌شود. اکنون فرض کنید که قیمت آتی پایین­تر از قیمت نقدی در زمان تحویل باشد، در این صورت شرکت­‌هایی که قصد دارند، دارایی مورد نظر را خریداری کنند، ابتدا وارد یک قرارداد آتی شده، موضع پیش خرید اتخاذ می‌کنند. سپس منتظر فرارسیدن زمان تحویل دارایی می­‌مانند. و در زمان تحویل دارایی به اندازه اختلاف قیمت آتی و قیمت نقدی سود کسب می­‌کنند. مثال فوق نشان می­‌دهد، وجود سفته بازان در بازار موجب می‌­شود که قیمت آتی تقریبا برابر با قیمت نقدی دارایی گردد. در حالت اول، فروش قرارداد آتی باعث کاهش قیمت آن و در حالت دوم خرید قرارداد آتی زمینه افزایش قیمت آن­‌ها را فراهم می­‌آورد. نتیجه آن است که استفاده سفته بازان از فرصت‌­های مناسب سودآوری باعث از بین رفتن تفاوت­‌های قابل ملاحظه، بین قیمت آتی و قیمت نقدی در زمان تحویل می­‌شود. اقتصاددانانی همچون کینز و هیکس معتقدند که اگر پوشش­ دهندگان ریسک به دنبال اتخاذ موضع فروش باشند و سفته بازان بخواهند که موضع خرید اتخاذ کنند، در این صورت قیمت قراردادهای آتی یک دارایی، پایین­تر از قیمت نقد مورد انتظار خواهد بود؛ چرا که سفته بازان مبادرت به معامله قراردادهای آتی نمی­‌کنند، مگر در صورتی که سود مورد انتظار آن­‌ها از این معاملات مثبت باشد. برعکس، پوشش دهندگان ریسک حاضر به پذیرش زیان در راهبردهای پوشش ریسک هستند، زیرا در مقابل این زیان، از سود ناشی از کاهش ریسک بهره­‌مند می­‌شوند و به همین دلایل، اگر پوشش ­دهندگان ریسک در موضع خرید قراردادهای آتی قرار گیرند و سفته بازان، متقاضی فروش قراردادهای آتی باشند، قیمت آتی بیشتر از قیمت نقد مورد انتظار خواهد بود. خوب است به دو اصطلاح آموزش معاملات قراردادهای آتی سبد سهام اشاره کنیم، اگر قیمت نقد مورد انتظار بیش از قیمت توافقی در قرارداد آتی باشد، اصطلاحا می­‌گویند «بازار در شرایط عقب گرد قیمت­‌ها» (Normal Backwardation) است و اگر قیمت نقد مورد انتظار کمتر از قیمت توافقی در قرارداد آتی باشد، اصطلاحا می­‌گویند که «شرایط بالا رفتن قیمت­‌ها» یا اصطلاحا کونتانگو (contango) بر بازار حاکم است.

تاریخچه قرارداد آتی در ایران

اولین معاملات قرارداد آتی سکه تمام بهار آزادی (طرح امام خمینی (ره)) در شرکت بورس کالای ایران در ساعت ۱۰ صبح سه شنبه ۵ آذر ۱۳۸۷ با انجام ۲ قرارداد آغاز شد. از سال ۸۷ تا به امروز، قراردادهای آتی روی دارایی‌های پایه مختلفی همچون کاتد مس، مفتول مس، سکه طلا، شمش طلا، زیره سبز، کنجاله سویا و… ارائه شده است. برای درک بهتر اجزای یک قرارداد آتی که در این مطلب توضیح داده شد، درادامه شرح کاملی از مشخصات یک قرارداد آتی سکه خواهیم داشت:

نمای بازار قرارداد آتی در یک نگاه

داده­‌های این جدول در تاریخ ۱۳/۹/۹۸ به روز رسانی شده است:

همچنین لیست قراردادهای آتی در سایت بورس کالا به شرح زیر است:

*کارمزد مذکور جمع کارمزد مربوط به کارگزار، بورس کالا و حق نظارت سازمان می‌باشد.

چطور با تخفیف کارمزد در صرافی های ارز دیجیتال ثبت نام کنیم؟

نام صرافی	تخفیف کارمزد	IP خارج از ایران	لینک ثبت نام
کوکوین	دارد	نیاز دارد	ثبت نام با تخفیف کارمزد
کوینکس	دارد	نیاز دارد	ثبت نام با تخفیف کارمزد
بیت پین	دارد	نیاز ندارد	ثبت نام با تخفیف کارمزد
کیوسک	دارد	نیاز ندارد	ثبت نام با تخفیف کارمزد
بیت ۲۴	دارد	نیاز ندارد	ثبت نام با تخفیف کارمزد
آبان تتر	دارد	نیاز ندارد	ثبت نام با تخفیف کارمزد

توجه: با وجود اینکه دو صرافی کوینکس و کوکوین هر دو فعلا بدون نیاز به تغییر IP فعالیت می‌کنند اما بهتر است برای امنیت بیشتر از IP ثابت خارج از ایران استفاده کنید.

برای ورود به صرافی کوینکس حتما باید با IP خارج از ایران وارد شوید.

پکیج جامع رایگان آموزش آتی سبد سهام (آتی شاخص)

با توجه به اینکه در بازار نقدی بورس فقط امکان خرید سهام وجود دارد و معمولا در روزهایی که بازار شدیدا نزولی است، امکان کسب سود از بازار وجود ندارد، این نیاز احساس می شد تا بستری در بورس اوراق بهادار تهران فراهم شود تا معامله گران علاوه بر موقعیت خرید امکان اخذ موقعیت فروش نیز داشته باشند تا بتوانند در بازارهای نزولی با اخذ موقعیت فروش، سود کسب کنند. به عنوان مثال در سال 97 اصلاح شدید شاخص کل از 9 مهر ماه آغاز شد و تا 1 دی ماه نیز ادامه یافت. در این مدت که کمتر از 3 ماه به طول انجامید شاخص کل با اصلاح 42500 واحدی روبرو شد. در این مدت افرادی که در بازار سرمایه فعال بودند نه تنها سودی نکردند بلکه بخش زیادی از سود خود را هم که در تابستان به دست آورده بودند، از دست دادند. آتی سبد سهام یا آتی شاخص از 25 آذر ماه 97 راه اندازی شد. در این پکیج ویدیویی جامع که با کیفیت Full HD در مدت زمان 40 دقیقه تهیه شده است، به آموزش آتی سبد سهام یا آتی شاخص می پردازیم که می توانید به رایگان دانلود نمایید.

آتی سبد سهام یک بازار دو طرفه است. یعنی معامله‌گر علاوه بر موقعیت خرید، در موقعیت فروش هم می تواند سود کسب کند. بنابراین قرارداد آتی سبد سهام قراردادی دو طرفه است كه بر اساس آن، خریدار و فروشنده تعهد می‌کنند، سهام پایه قرارداد را به قیمت مشخص و در تاریخ معینی که به آن تاریخ سررسید گفته می شود، معامله کنند. منظور از تاریخ سررسید تاریخی است که پس از آن قرارداد آتی منقضی می شود.

آنچه در پکیج آتی سبد سهام خواهید آموخت …

• ضرورت استفاده از آتی شاخص و تعریف آن
• نمادهای 7 گانه قراردادهای آتی شاخص
• تعریف سبد پایه و سبد مرجع
• نحوه معامله قراردادهای آتی شاخص
• نحوه محاسبه وجه تضمین اولیه
• بستن موقعیت باز با معامله معکوس
• سود و زیان حاصل از موقعیت باز پس از پایان جلسه معاملاتی
• وجه تضمین لازم و وجه تضمین حداقل
• فرآیند تسویه نهایی
• روش تصادفی در فرآیند تسویه نهایی
• کارمزدهای معاملاتی قراردادهای آتی
• هزینه های تسویه نهایی (شامل کارمزد تسویه نهایی، مالیات و جریمه نکول)
• تعدیل قراردادهای آتی
• نحوه محاسبه قیمت تسویه روزانه
• کارگزاری های فعال در معاملات آتی شاخص و نحوه دریافت کد معاملاتی
• زمان انجام معاملات قراردادهای آتی شاخص
• مزایا و معایب قراردادهای آتی سبد سهام

توجه : در صورتی که به تازگی فعالیت خود را در بورس آغاز کرده اید، توصیه می شود ابتدا دوره ورود هوشمندانه به بورس را که به صورت رایگان و ویدیویی منتشر شده است، ببینید.

قرارداد آتی سبد سهام چیست و چگونه معامله می‌شود؟

قرارداد آتی سبد سهام در بورس اوراق بهادار ایران به‌عنوان یک ابزار جدید معرفی‌شده است و هنوز شروع اولیه‌ آن محسوب می‌شود.

این ابزار از سبدی که شامل سهام ۳۰ شرکت بزرگ است تشکیل و با نوسانات قیمتی آن‌ها هم‌جهت شده است. مزایای قرارداد آتی سبد سهام زیاد است به همین دلیل طرفداران فراوانی در بورس دارد.

همچنین خریدوفروش آن به‌طور کاملاً قانونی انجام می‌گیرد. در ادامه به سازوکارها و چگونگی معامله آن می‌پردازیم.

مفهوم قرارداد آتی

برای اینکه بدانیم قرارداد آتی سبد سهام به چه معناست باید ابتدا با مفهوم قرارداد آتی آشنا شویم.

این قرارداد به‌عنوان قراردادی شناخته می‌شود که در آن فروشنده و خریدار تصمیم می‌گیرند در آینده و در یک تاریخ معین مقدار کالای مشخص‌شده را با یک قیمت معلومی معامله کنند.

این قرارداد به‌گونه‌ای به نفع دو طرف است؛ زیرا هم خریدار باید در زمان مشخص‌شده وجه را در مقابل دریافت کالا پرداخت کند و از آن‌طرف هم فروشنده باید در مقابل دریافت وجه کالا را در زمان معینی تحویل خریدار دهد.

به زمانی که فروشنده باید کالا را به خریدار تحویل دهد و در مقابل فروشنده وجه را به فروشنده تاریخ سررسید می‌گویند.

در ادامه شاید برای شما سؤالاتی در این زمینه پیش بیاید:

1. برای انجام این معامله که در آن فروشنده باید کالا را در زمان معین‌شده تحویل دهد و خریدار وجه را در تاریخ مشخص‌شده پرداخت کند چه تضمینی وجود دارد؟
2. چه دلیلی وجود دارد که معامله‌ای به‌عنوان قرارداد آتی بین فروشنده و خریدار صورت بگیرد.
3. سود و زیان فروشنده و خریدار چه زمانی اتفاق می‌افتد.

در ادامه به این سؤالات پاسخ می‌دهیم.

قرارداد آتی سبد سهام چیست؟

با توضیحاتی که ذکر کردیم با مفهوم قرارداد آتی به‌طور کامل آشنا شدید. حال نیاز است با مفهوم قرارداد آتی سبد سهام آشنا شوید که یکی از ابزارهای جدید بورس ایران است.

در قرارداد آتی سبد سهام دارایی که مورد معامله قرار می‌گیرد از ۳۰ شرکت بزرگ بازار تشکیل‌شده است. همچنین می‌توانید در تصویر زیر نام سهام این شرکت‌ها را مشاهده کنید.

سبد پایه به دارایی پایه قرارداد از سبد سهام می‌گویند که در قرارداد آتی سبد سهام قرار دارد.

در جدول بالا قیمت سهام هر شرکت در بازار به‌طور کامل مشخص است. همچنین ارزش روز آن‌ها نیز به‌راحتی قابل‌محاسبه است. به‌طوری‌که با چند معادله ساده می‌توانید پرتفوی آن را به دست آورید.

تغییرات قیمتی جسی ۷۱۲ که همان نماد قرارداد آتی سبد است با تغییرات میانگین سهام این سبد متناسب است.

با فهمیدن این مفهوم واضح است که اگر ارزش این سبد افزایش یابد نماد جسی نیز افزایش می‌یابد. در مقابل نیز اگر کاهش یابد جسی ۷۱۲ نیز باید کاهش یابد، چون نماد جسی ۷۱۲ با تغییرات میانگین سهام سبد رابطه مستقیم دارد.

سرمایه‌گذارانی که بازار را تا حدودی پیش‌بینی می‌کنند، می‌توانند با فراگیری این مفهوم و استفاده ابزاری از آن به سود قابل‌ملاحظه‌ای دست یابند.

مهم‌ترین مزیت قرارداد آتی دوطرفه بودن آن است. این مفهوم به این معناست که ابتدا شما پیش‌بینی می‌کنید نماد جسی ۷۱۲ رشد قیمت دارد و همانند دیگر معاملات عادی، در ابتدا آن را خریداری سپس به فروش می‌رساند.‌

در مقابل اگر شما افت ارزش قیمت سهام موجود در سبد را پیش‌بینی کرده‌اید، می‌توانید از این قضیه به نفع خود استفاده کنید. به این صورت که سهام خود را بفروشید و آن را دوباره زمانی که سهام در پایین‌ترین قیمت قرار گرفت خریداری کنید. اختلاف قیمت این دو سود حاصله برای شما منظور می‌شود.

یکی دیگر از مزیت‌های قرارداد آتی این است که می‌توانید در زمان پیش‌بینی افت قیمت آن را ابتدا بفروشید. سپس در کمترین ارزش خریداری کنید. با این کار می‌توانید به سود قابل‌ملاحظه‌ای دست‌ یابید.

خریدوفروش قرارداد آتی سبد سهام چگونه است؟

اولین نماد از ابزار قرارداد آتی سبد سهام همین معاملات نماد جسی ۷۱۲ است که به‌عنوان بر خط در تاریخ بورس سهام ایران شناخته می‌شود و معاملات آن به‌صورت آنلاین انجام می‌پذیرد.

شما باید در زمانی که کاهش ارزش جسی ۷۱۲ را پیش‌بینی کرده‌اید، پوزیشن فروش (short) بگیرید. این بدان معناست که باید ابتدا سهام خود را بفروشید سپس همان مقدار را خریداری کنید با این کار تعهد خود را ببندید.

در زمانی که افزایش ارزش نماد جسی ۷۱۲ را پیش‌بینی کرده‌اید باید برعکس پوزیشن فروش سهام خریداری کنید که به آن موقعیت خرید (long) می‌گویند. در این صورت با افزایش قیمت شما سود خواهید کرد.

قراردادهای آتی تا یک تاریخ معینی اعتبار دارند که به آن تاریخ سر رسید می‌گویند‌. به‌عنوان‌مثال اگر اعتبار در نماد جسی ۷۱۲ تا تاریخ ۲۰ اسفندماه ۱۳۹۷ باشد؛ باید سرمایه‌گذار به تعهدی که بسته عمل کند؛ ولی اگر سرمایه‌گذار تا این تاریخ موقعیت تعهدی بازداشته باشد به این معنا که سهامی فروخته ولی خریداری نکرده و یا خرید کرده ولی نفروخته است.

باید تا تاریخ مشخص‌شده تعهد خود را ببندید. اگر سرمایه‌گذار تا تاریخ سررسید به تعهد خود عمل نکند باید خریدار پول خود را به فروشنده و در مقابل فروشنده باید سهام خود را تحویل دهد.

به‌طورکلی به‌ندرت این مورد در قرارداد آتی سهام به چشم می‌خورد و کمتر سرمایه‌گذاری وجود دارد که تا تاریخ سررسید قرارداد خود را باز نگه دارد و معمولاً سرمایه‌گذاران تعهد خود را می‌بندند.

زمانی که شما به تعداد یک قرارداد به فروش می‌رسانید و یا آن را خریداری می‌کنید، در واقع یک پرتفوی تشکیل‌شده از سهام جدولی که در بالا آورده‌ایم معامله کرده‌اید. با انتخاب پوزیشن خود که ممکن است خرید و یا فروش باشد می‌توانید سود یا زیان خود را به‌صورت روزانه دریافت کنید.

محاسبه سود و زیان قرارداد آتی سبد سهام

برای اینکه بتوانید سود و زیان قرارداد آتی سبد سهام را حساب کنید باید با چند اصطلاح رایج آشنا شوید.

در قرارداد آتی سبد سهام هر قرارداد شامل چند سبد است. در نماد جسی ۷۱۲ این عدد به ۸۰۰۰ سبد سهام پایه می‌رسد، یعنی هر قرارداد آن شامل ۸۰۰۰ است.

اگر شما ۱ سفارش را وارد سامانه معاملات کنید و قیمت جسی ۷۱۲ را در سایت TSETMC برابر با ۸۶۰۰ در نظر بگیریم، درنتیجه ارزش معاملات به این شکل می‌شود:

68.8 میلیون ریال = ۸۰۰۰*۸۶۰۰

بااین‌حال اگر شما نماد جسی ۷۱۲ را به‌صورت بر خط خریداری کرده باشید به 68.8 میلیون ریال پول برای معامله احتیاج دارید.

اهرمی بودن قراردادهای آتی یکی دیگر از مزیت‌های اساس آن است. این بدان معناست که شما با موجودی حساب ۲۰% از ارزش معامله را با انتخاب پوزیشن خرید و یا فروش مشخص کنید.

اصطلاح وجه تضمین به اهرمی بودن قرارداد آتی اشاره دارد. وجه تضمین در نماد جسی ۷۱۲، بیست درصد است. به این معنی که باید در حساب شما ۲۰% ارزش بازار آن قرارداد موجودی داشته باشید.

همان‌طور که قبلاً محاسبه کردیم یک قرارداد جسی ۷۱۲ به قیمت 68.8 میلیون ریال است در نتیجه، باید شما ۲۰% این مبلغ که 13.760 میلیون ریال است را در حساب خود داشته باشید.

با فهمیدن اهرمی بودن قراردادهای آتی، سهم سود و زیان خریدوفروش قرارداد آتی سبد با وجه تضمین ۲۰% نیز ۵ برابر می‌شود. این بدان معناست که با یک‌پنجم مبلغ می‌توانید معاملات خود را انجام دهید.

قیمت جسی ۷۱۲ با نوسانات موجود در بازار به دو صورت به دست می‌اید:

۱) اگر شما دارای پوزیشن فروش هستید قیمت جسی ۷۱۲ افت پیدا می‌کند و به مبلغ ۷۱۰۰ ریال می‌رسد، در نتیجه سود حاصله شما به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:

۱۲ میلیون ریال = ۸۰۰۰عدد*(۷۱۰۰-۸۶۰۰)

با این‌حال شما با سرمایه اولیه 13.760 میلیون ریال می‌توانید ۱۲ میلیون ریال سود کسب کنید که بازده این معامله ۸۷ درصد است. اهرمی بودن قرارداد آتی سبد سهام در اینجا به‌طور کامل ملموس است.

۲) حال اگر قیمت جسی ۷۱۲ به ۹۵۰۰ ریال افزایش یابد در این حالت شما باید موقعیت فروش را اتخاذ کنید، در نتیجه سود شما به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:

۷۲۰۰۰۰۰ ریال = ۸۰۰۰*(۹۵۰۰ – ۸۶۰۰)

با یک تفریق ساده (۷۲۰۰۰۰۰ – ۱۳۷۶۰۰۰۰) متوجه خواهید شد که ۵۲ درصد زیان کرده‌اید.

بورس برای اینکه بیش‌ازاندازه زیان نکنید حداقل وجه تضمین را در قراردادهای آتی سبد سهام خود تعریف کرده است.

با این کار هر فردی مجاز به تحمل زیان تا حد تعریف‌شده است. اگر از وجه تضمین تعیین‌شده بیشتر زیان کرده‌اید باید حساب خود را به آن برسانید.

قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

معرفی قرارداد آتی سبد سهام و شرایط معامله آن

یکی از ویژگی بازارهای جهانی دوطرفه بودن آن است؛ یعنی معامله‌گر علاوه بر موقعیت خرید در موقعیت فروش هم می‌تواند کسب سود کند. با توجه به سابقه معاملات بورس کالا در بازار بورس ایران و ابراز علاقه‌مندی برخی فعالان بازار سرمایه به این سبک از معاملات در بخش سهام، امکان معاملات آتی سبد سهام یا آتی شاخص در بازار ایران نیز از تاریخ ۲۵ آذرماه ۱۳۹۷ ایجاد شد.

قرارداد آتی سبد سهام، قراردادی دوطرفه است كه بر اساس آن، خریدار و فروشنده تعهد می‌کنند سهام پایه قرارداد را به قیمت مشخص و در تاریخ معینی در آینده معامله کنند. به‌عبارت‌دیگر، قراردادی است که برای معامله دسته‌ای از سهام مشخص با تعداد مشخص در تاریخی معین (سررسید) بسته می‌شود. قرارداد آتی سهام، به‌طور هم‌زمان از ویژگی‌های سهام و قراردادهای آتی برخوردار است.

در حال حاضر در بازار بورس تهران نمادهایی مانند جسی (آتی شاخص ۳۰ شرکت بزرگ)، جبانک (آتی شاخص بانک ها)، جنفت (آتی شاخص فرآورده نفتی) و … قابل معامله است. شایان‌ذکر است که فعال شدن معاملات آتی سبد سهام (شاخص) در بازار سرمایه و شروع فعالیت برخی کارگزاری‌ها ازجمله کارگزاری آگاه، لازم است در رابطه با معاملات آتی سبد سهام برخی نکات را به اطلاع مشتریان مشتاق برسانیم.

کارگزاری‌های فعال در معاملات آتی شاخص

در حال حاضر تنها تعداد کمی از کارگزاری‌ها مثل کارگزاری بانک سامان، کارگزاری سهم آشنا، مجوز معاملات آتی سبد سهام را از سازمان بورس و اوراق بهادار دریافت کرده‌اند، لذا آن دسته از مشتریانی که عضو این کارگزاری‌ها نبوده و علاقه‌مند به معاملات آتی سبد سهام هستند، باید به کارگزاری‌های مجاز مراجعه و درخواست کد معاملاتی کنند.

برای آشنایی با نحوه معامله در بازار آتی کالا، می‌توانید از آموزش‌های آگاه استفاده کنید. برای این منظور، روی لینک زیر کلیک کنید:

مدارک لازم و مراحل دریافت کد آتی سبد سهام در کارگزاری آگاه

همه متقاضیان انجام معاملات سبد سهام لازم است برای دریافت نام کاربری و کلمه عبور سامانه معاملاتی مذکور مراحل زیر را طی نمایند.