اقتصاد رفتاری چیست ؟

اقتصاد رفتاری

اقتصاد رفتاری

کنفرانس بین المللی حسابداری،اقتصاد و مدیریت مالی

خرید و دانلود فایل مقاله

با استفاده از پرداخت اینترنتی بسیار سریع و ساده می توانید اصل این مقاله را که دارای 11 صفحه است به صورت فایل PDF در اختیار داشته باشید.

مشخصات نویسندگان مقاله اقتصاد رفتاری

چکیده مقاله :

یکی از مهمترین مباحث در نظریهپردازی علم اقتصاد، انسان اقتصادی و ویژگی های رفتاری اوست. اقتصاد به مثابه علمی انسانی،برای مدلسازی، پیش بینی، سیاستگذاری و تمام کارکردهای خود نیازمند شناختی مناسب از انسان، بسان محورتصمیم گیری های اقتصادی است. جریان اصلی اقتصاد و به ویژه اقتصاد نئوکلاسیکی، بعد از جان استوارت میل با قبول برخیاصول، مانند حداکثرسازی نفع شخصی و رفتار عقلایی، بررسی های انسان شناسانه را نادیده گرفته است. عده ای از اقتصادداناناین فروض انعطاف ناپذیر را علت برخی ناکامی های اقتصاد در زمینه های عملی دانسته اند. اقتصاد رفتاری بر آن است تا این خلأ رابا روشهای گوناگون پوشش دهد. امروزه اقتصاد رفتاری با کمک دانش و روشهای پژوهش در علم روانشناسی پیشرفت کردهاست. بازیهای رفتاری یکی از روشهای پژوهش در اقتصاد رفتاری است. در این تحقیق تلاش می شود تا افزون بر بررسیروش شناسی اقتصاد رفتاری، مهمترین و پرکاربردترین بازیهای رفتاری معرفی شوند. معمای زندانی، کالای عمومی، اولتیماتوم،دیکتاتور، اعتماد، مبادله هدیه، و بازی تنبیه شخص ثالث در این پژوهش بررسی می شوند.

کلیدواژه ها:

کد مقاله /لینک ثابت به این مقاله

کد یکتای اختصاصی (COI) این مقاله در پایگاه سیویلیکا AEFMC01_064 میباشد اقتصاد رفتاری چیست ؟ و برای لینک دهی به این مقاله می توانید از لینک زیر استفاده نمایید. این لینک همیشه ثابت است و به عنوان سند ثبت مقاله در مرجع سیویلیکا مورد استفاده قرار میگیرد:

نحوه استناد به مقاله :

در صورتی که می خواهید در اثر پژوهشی خود به این مقاله ارجاع دهید، به سادگی می توانید از عبارت زیر در بخش منابع و مراجع استفاده نمایید:

صادقی، ابوالفضل و روحانی، علی،1393،اقتصاد رفتاری،کنفرانس بین المللی حسابداری،اقتصاد و مدیریت مالی،تهران،https://civilica.com/doc/325326

در داخل متن نیز هر جا که به عبارت و یا دستاوردی از این مقاله اشاره شود پس از ذکر مطلب، در داخل پارانتز، مشخصات زیر نوشته می شود.
برای بار اول: ( 1393، صادقی، ابوالفضل؛ علی روحانی )
برای بار دوم به بعد: ( 1393، صادقی؛ روحانی )
برای آشنایی کامل با نحوه مرجع نویسی لطفا بخش راهنمای سیویلیکا (مرجع دهی) را ملاحظه نمایید.

مراجع و منابع این مقاله :

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :

• حسی‌نی، ح. (1383). اقتصاد رفتاری در دهه 1950 و اوای‌ل .
• منکیو، گریگوری، (1391)، کلیات علم اقتصاد، ترجمه: حمیدرضا ارباب، تهران: .
• انصاری سامانی، حبی‌ب و دی‌گران.مقدمه ای بر اقتصاد رفتاری، روش .
• The Accounting, Economics and Financial Management ConFerence 9-5 آبان ماه .
• Akerlof, G. A. (2003). Behavioral macro economics and macro economic .
• Camerer, C., & Loewenstein, G. (Eds.). (2004). Behavioral economics: Past, .
• Clark, D. S. (2007). Behavioral economics: Encyclopedia of law and .
• Fre e, R. C. (2010). Behavioral economics: 21st Century economics. .

مدیریت اطلاعات پژوهشی

اطلاعات استنادی این مقاله را به نرم افزارهای مدیریت اطلاعات علمی و استنادی ارسال نمایید و در تحقیقات خود از آن استفاده نمایید.

اقتصاد رفتاری

اقتصاد عصب بنیان چیست ؟ - اقتصاد رفتاری با بکارگیری آزمایش‌های روانشناسی در تلاش برای تغییر نگرش اقتصاددانان درباره درک افراد از ارزش و ترجیحات آنان است.

درباره کتاب اقتصاد رفتاری - خرید و دانلود کتاب اقتصاد رفتاری اثر موریس آلتمن مترجم محسن رنانی ، مرضیه احمدی ، میرهادی حسینی‌کندلجی از انتشارات آوند دانش. اپلیکیشن فیدیبو، حس خوب کتاب خواندن 🙂 دانلود انواع کتاب صوتی، الکترونیکی و پی دی اف (pdf) فارسی.

رفتار اقتصادی، اقتصاد رفتاری1 - ساده‌ترین تعریفی که می‌توان از اقتصاد رفتاری ارائه داد این است که این شاخه از علم اقتصاد به مطالعه رفتار اقتصادی انسان و پیامدهای آن می‌پردازد. حتی رفتارهایی که در زندگی عادی و روزمره ما به صورتی تکرارشونده در جریان هستند. درواقع اقتصاد رفتاری در ساده‌ترین وجه‌اش در تلاش است تا بفهمد چرا مردم برای دوران بازنشستگی خود پس‌انداز می‌کنند، چرا به دنبال تحصیلات عالی می‌روند، ماشین‌های کهنه خود را می‌فروشند و ماشین نو می‌خرند یا حتی چرا قادر به ترک سیگار نیستند و هزاران رفتار روزمره دیگر.

یکی از مهم‌ترین مباحث در نظریه‌پردازی علم اقتصاد، انسان اقتصادی و ویژگی‌‌های رفتاری اوست. اقتصاد به‌ مثابة علمی انسانی، برای مدل‌‌سازی، پیش‌بینی، سیاست‌گذاری و تمام کارکرد‌های خود نیازمند شناختی مناسب از انسان، بسان محور تصمیم‌گیری‌های اقتصادی است. جریان اصلی اقتصاد و به‌ویژه اقتصاد نئوکلاسیکی، بعد از جان ‌‌استوارت ‌‌میل با قبول برخی اصول، مانند حداکثرسازی نفع شخصی و رفتار عقلایی، بررسی‌‌های انسان‌شناسانه را نادیده گر‌فته است. عده‌‌ای از اقتصاددانان این فروض انعطاف‌ناپذیر را علت برخی ناکامی‌‌های اقتصاد در زمینه‌‌های عملی دانسته‌اند. اقتصاد رفتاری بر آن است تا این خلأ را با روش‌‌های گوناگون پوشش دهد. امروزه اقتصاد رفتاری با کمک دانش و روش‌های پژوهش در علم روان‌شناسی پیشرفت‌‌ کرده است. بازی‌‌های رفتاری یکی از روش‌‌های پژوهش در اقتصاد رفتاری است. در این تحقیق تلاش می‌‌شود تا افزون ‌بر بررسی روش‌شناسی اقتصاد رفتاری، مهم‌ترین و پرکاربردترین بازی‌‌های رفتاری معرفی شوند. معمای زندانی، کالای عمو.

کتابهای زیر می‌توانند به شما کمک کنند تا با اقتصاد رفتاری بهتر آشنا شوید. ابتدا چند کتاب را که به زبان فارسی منتشر شده‌اند معرفی می‌کنیم و در ادامه به معرفی کتابهای انگلیسی

رفتار اجتماعی روزمره انسان­ها،­ همواره با تصمیمات اخلاقی همچون کمک مالی و انسانی به یک نیازمند، رعایت انصاف، رعایت حقوق دیگران بدون وجود قوانین منع‌کننده و … همراه بوده است. این اعمال گویای رفتاری است که با نظریه اقتصاد متعارف همخوانی ندارد و در چارچوب نظریه جدید اقتصاد رفتاری قابل توجیه است. بر اساس این نظریه در پژوهش حاضر تلاش می‌شود با استخراج آیاتی از قرآن نشان داده شود که تصمیمات فردی انسان‌ها در اغلب موارد عقلایی نمی­باشد و همواره مصادیقی از کج‌رفتاری در تصمیمات افراد در چارچوب اقتصاد اسلامی وجود دارد.با بررسی آیات استخراج‌شده از قرآن کریم شش مورد از مهم­ترین عوامل «انگار بی­ربط» که تعیین‌کننده اقتصاد رفتاری هستند استخراج گردید این شش مورد عبارت‌اند از: عقلانیت محدود،سوگیری به حال، اثر مالکیت، سوگیری پس­گویی، جان آماری و جان شناخته‌شده و خویشتن‌داری محدود. نتایج نشان می­دهد که محدودیت­های اسلام از قبیل باورهای شرعی و اعتقادات مذهبی و . ایجاب می­کند که تصمیمات انسان از عقلانیت م.

اقتصاد رفتاری چیست؟

اقتصاد رفتاری به گونه ای در تقاطع اقتصاد و روانشناسی قرار دارد. در واقع، "رفتاری" در اقتصاد رفتاری را می توان به عنوان آنالوگ "رفتار" در روانشناسی رفتاری در نظر گرفت.

از سوی دیگر، نظریه اقتصادی سنتی فرض می کند که مردم کاملا منطقی، بیمار، ربات های اقتصادی کم مهارت هستند که به طور عینی می دانند چه چیزی باعث خوشحالی آنها می شود و انتخاب هایی را می کنند که این شادی را به حداکثر می رساند.

(حتا اگر اقتصاددانان سنتی تصدیق کنند که افراد ابزارهای مطلوب کامل نیستند، معمولا استدلال می کنند که انحراف به صورت تصادفی و نه نشان دادن اثبات تعصب های سازگار است.)

چگونه اقتصاد رفتاری متفاوت از نظریه اقتصادی سنتی است

از سوی دیگر، اقتصاددانان رفتاری بهتر می دانند. آنها قصد دارند مدل هایی را که به دلیل واقعیت هایی که مردم متوقف می شوند، بدون سر و صدا، و همیشه، تصمیم گیرندگان خوب و تصمیمات سخت (و گاهی حتی حتی اجتناب از تصمیمی اتخاذ می کنند)، از راه خود برای جلوگیری از آنچه که احساس می کنند از دست دادن، مراقبت از چیزهایی مانند انصاف علاوه بر سود اقتصادی، به تعصب روانشناختی مربوط می شود که باعث می شود آنها اطلاعات را با شیوه های گسسته و غیره تفسیر کنند.

این انحرافات از نظریه سنتی ضروری است اگر اقتصاددانان تجربی را درک کنند چگونه مردم تصمیم می گیرند در مورد چه چیزی مصرف کنند، چقدر صرفه جویی کنیم، چه کار سختی، چه مقدار تحصیلات، و غیره.

علاوه بر این، اگر اقتصاددانان تعصب هایی را که افراد نشان می دهند که شاد بودن هدفشان را پایین می آورند، درک می کنند، می توانند در یک سیاست یا یک معیار مشاوره زندگی عمیق از کلاه پیشنهادی یا هنجاری استفاده کنند .

تاریخچه اقتصاد رفتاری

از لحاظ فنی، اقتصاد رفتاری ابتدا آدام اسمیت را در قرن هجدهم تصدیق کرد، زمانی که اشاره کرد که روانشناسی انسان ناقص است و این نواقص می تواند بر تصمیمات اقتصادی تاثیر بگذارد.

این ایده عمدتا فراموش شده بود، تا زمانی که رکود بزرگ، زمانی که اقتصاددانان مانند ایروینگ فیشر و ویلفردو پارتو در مورد عامل "انسان" در تصمیم گیری اقتصادی به عنوان توضیحی بالقوه برای سقوط بازار سهام در سال 1929 و حوادثی که پس از گذشت

اقتصاددان هربرت سیمون رسما علت اقتصاد رفتاری را در سال 1955 زمانی که اصطلاح "عقلانیت محدود" را به عنوان راهی برای تشخیص اینکه انسان ها توانایی های تصمیم گیری بی نهایت ندارند، به کار بردند. متاسفانه، ایده های سیمون در ابتدا توجه زیادی نداشت (هرچند سیمون در سال 1978 جایزه نوبل را به دست آورد) تا چند دهه بعد.

اغلب به نظر می رسد که اقتصاد رفتاری به عنوان یک میدان مهم تحقیق اقتصادی با کار دانیل کانمن و آموس تروسکی روانشناسی آغاز شده است. در سال 1979، کانمن و تروسکی مقاله ای تحت عنوان "نظریه چشم انداز" منتشر کردند که چارچوبی برای چگونگی شکل گیری نتایج اقتصادی به عنوان سود و زیان و چگونگی شکل گیری آن بر تصمیم گیری ها و تصمیم گیری های اقتصادی مردم است. نظریه چشم انداز، یا ایده ای که مردم را ناراحت از زیان بیش از آنها به دست آورند معادل آن است، هنوز یکی از ستون های اصلی اقتصاد رفتاری است، و با تعدادی از تعصبات مشاهده شده است که الگوهای سنتی از ابزار و ریسک ریسک نمی تواند توضیح دهد.

اقتصاد رفتاری از زمان کار اولیه کانمن و تروسکی، اولین کنفرانس اقتصاد رفتاری در دانشگاه شیکاگو در سال 1986، طولانی شده است. دیوید لیبسون نخستین استاد رسمی اقتصاد رفتاری در سال 1994 شد و مجله اقتصادی دوره چهارم اقتصاد تمام عیار را در سال 1999 به اقتصاد رفتاری تقدیم کرد. به گفتهی این که اقتصاد رفتاری هنوز یک زمینه کاملا جدید است، بنابراین برای یادگیری بسیار بیشتر است.

مقدمه‌ای بر اقتصاد رفتاری

حبیب انصاری سامانی*
علیرضا پورفرج**
مسعود زارع***
عباس امینی****
در دیدگاه اقتصادی متعارف، انسان اقتصادی افزون‌کننده منفعت شخصی از نظر مادی است و این اصطلاح در اقتصاد به مفهوم عقلانیت از جنبه ابزاری‌اش به‌کار می‌‌رود.

حبیب انصاری سامانی*

در دیدگاه اقتصادی متعارف، انسان اقتصادی افزون‌کننده منفعت شخصی از نظر مادی است و این اصطلاح در اقتصاد به مفهوم عقلانیت از جنبه ابزاری‌اش به‌کار می‌‌رود. در این نوع نگرش، فرد با توجه به ترجیحات کامل، اطلاعات بی‌نقص و قدرت محاسبه بدون اشتباه، رفتاری را برمی‌گزیند که به‌گونه‌‌ای بهتر ترجیحاتش را برآورده کند و عقلانیت بهترین ابزار برای رسیدن به این هدف است.

انگیزه انسان در این نگاه، تا حدودی به انگیزه مالی بستگی دارد. اما در دهه ۱۹۴۰، همزمان با گسترش علم اقتصاد رفتاری بر این نظریه خدشه وارد شد؛ زیرا انگیزه‌هایی مهم‌تر از انگیزه مالی در نظر گرفته شد. برخی نیز مفهوم انسان اقتصادی را حداکثرکننده مطلوبیت با توجه به گروهی از محدودیت‌‌ها دانسته‌اند. در بین این محدودیت‌‌ها بیشتر از همه «درآمد» مورد نظر است. نزد این گروه عقلایی‌بودن انسان اقتصادی زمانی تحقق می‌‌یابد که هدف افزایش مطلوبیت را دنبال کند، هرچند موانعی مانند اطلاعات ناقص وجود داشته باشد.

به‌نظر می‌‌رسد که جریان اصلی اقتصاد (نئوکلاسیک‌های بعد از جنگ یا همان ترتیب‌گرایان) درمورد شناخت رفتار انسان‌ها کاستی‌‌هایی دارد و اقتصاد رفتاری خواستار برطرف‌کردن این کاستی‌ها در راستای دقیق‌‌تر‌کردن بُعد اقتصادی انسان‌شناسی است. اقتصاد رفتاری با استفاده از علم اقتصاد و روان‌شناسی نشان داده است که مبانی شناخت انسان‌ها و متغیرهای جمعیتی و مانند آن بر تصمیم‌‌های اقتصادی افراد اثر می‌‌گذارد و آنها را از تصمیم‌های عقلایی دور می‌کند؛ در حالی ‌که اثر این متغیر‌‌ها در تصمیم‌گیری در مدل‌‌های اقتصادی نئوکلاسیک‌‌ها، از طریق استدلال درمورد بی‌تاثیری آن در نظر گرفته نشد. اقتصاد اقتصاد رفتاری چیست ؟ رفتاری، با نادیده‌گرفتن فروض جریان رایج اقتصاد، تصمیم‌های افراد را بررسی می‌‌کند. در دهه‌های اخیر، اقتصاد رفتاری جریانی در حاشیه اقتصاد متعارف بوده است. با وجود این، بسیاری از اقتصاددانان جریان رایج تصدیق کرده‌اند که افراد گاه و بی‌گاه رفتاری غیر‌عقلایی از خود بروز می‌دهند. اقتصاد رفتاری در پی بیان این است که انسان‌ها برای تصمیم‌گیری‌های صحیح، توانایی تام ندارند یا اگر داشته باشند، در قالب‌ها و شرایط متفاوت از آن منحرف می‌‌شوند.

اقتصاددانان رفتاری ثابت کردند که افراد در برخی موارد کاملا غیرمنطقی رفتار می‌‌کنند و انطباق تصمیم‌گیری‌‌ها و قضاوت‌‌های آنها با مدل‌‌های عقلانی تقریبا ناممکن است. روان‌شناسان نشان دادند که روش‌‌های جدید عقلانیت، الگوهای طبقه‌‌بندی‌شده‌‌ای را در پی دارد. مثلا، ارائه گزینه‌های مشابه به شیوه‌‌های مختلف، تصمیم‌گیری‌‌های متفاوتی را به‌دنبال دارد که نظریه‌‌های سنتی اقتصاد از تبیین آن ناتوانند.

عناصر بازار، سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان اقتصادی قبل از اجرای سیاست‌ها و برنامه‌های خود‌، مانند شرکت‌های دارویی که داروهایشان را در نمونه‌های کوچک آزمایش می‌کنند، باید سیاست‌های خود را آزمایش کنند و به‌جای تحلیل بر اساس فروض عقلانیت، نظرها و اعتقادهای پایه‌ای و واکنش‌‌های مشتریان، کارکنان و اعضای جامعه را دریابند.

از طرف دیگر، علم اقتصاد رفتاری مبتنی ‌بر این ایده است که افزایش شواهد روان‌شناختی واقع‌گرایانه در تحلیل‌‌های اقتصادی، توانایی علم اقتصاد را در تحلیل و پیش‌‌بینی واقعیت‌های زندگی انسان بهبود می‌‌بخشد و به این حوزه از علوم انسانی سیاست‌‌های بهتری پیشنهاد می‌‌دهد. این ایده به‌معنای رد بخش عمده‌‌ای از رهیافت نئوکلاسیک‌ها در علم اقتصاد مبتنی ‌بر حداکثرسازی مطلوبیت، تعادل و کارآیی نیست. روش نئوکلاسیک‌‌ها در علم اقتصاد، به این علت مفید است که برای اقتصاددانان چارچوبی نظری فراهم می‌کند که تقریبا ‌برای هر شکلی از رفتار اقتصادی و حتی غیر‌اقتصادی کاربرد دارد. این دستاورد پیش‌بینی‌‌هایی با قابلیت ابطال‌پذیری دارد و بر این اساس بسیاری از این پیش‌بینی‌‌ها همراه با بحث اصلی پژوهش بررسی می‌شوند و در نتیجه برخی نتایج نظریات جدید را رد می‌کند.

بیشتر پژوهش‌‌های اقتصاد رفتاری، در جهت رسیدن به واقعیت روان‌شناختی، یک یا دو فرض را در نظریه استاندارد بررسی می‌‌کنند. اغلب این تغییرات مهم نیستند، زیرا مبتنی‌بر تکمیل فروضی است که در رهیافت اقتصادی کلیدی نیستند. مثلا در محور اصلی نظریات نئوکلاسیک‌ها مولفه‌ای مبنی ‌بر توجه‌نکردن افراد به انصاف، یا وزن‌دهی خطی به پیامدهای مخاطره‌آمیز‌ یا تنزیل آینده به صورت توان‌‌دار و با نرخ ثابت از سوی افراد وجود ندارد، اما در پژوهش‌‌های اقتصاد رفتاری، انعکاس این موارد در رفتار اقتصادی افراد بررسی و ارزیابی می‌شود. امروزه اقتصاد رفتاری کاربرد وسیعی در بسیاری از حوزه‌های مطالعاتی اقتصاد و بازرگانی از جمله تحلیل رفتار مصرف و پس‌انداز، تحلیل و پیش‌بینی رفتار اقتصاد رفتاری چیست ؟ انتخاب و واکنش در بازار سهام، تحلیل رفتار مصرف‌کننده و مطالعات بازار، بررسی انتخاب در شرایط نا‌اطمینانی، بررسی انتخاب درباره کالای عمومی و گاه بررسی نظریه‌‌های عدالت، کارآیی و توزیع درآمد دارد.

زمینه تاریخی اقتصاد رفتاری

بسیاری از ایده‌های اقتصاد رفتاری ریشه در اقتصاد نئوکلاسیکی دارند که مسیر طولانی نزدیک به یک قرن را طی کرده‌اند. آن‌ زمانی که علم اقتصاد اولین‌بار رشته مطالعاتی متمایزی دانسته شد، روان‌شناسی این ویژگی را نداشت. بسیاری از اقتصاددانان در مرتبه دوم، در جایگاه یک روان‌شناس هم در زمانه خود مطرح بودند. آدام اسمیت که بیشتر به‌دلیل نظریه «دست نامرئی» و کتاب «ثروت ملل» شناخته شده، کتابی درباره نظریه احساسات اخلاقی تالیف کرده است که مبتنی‌بر اصول روان‌شناسی رفتاری فرد است و کمتر شناخته شده و قطعا به اندازه مشاهدات اقتصادی او تاثیرگذار بوده است. این کتاب حاوی دیدگاه‌های او درباره روان‌شناسی انسان‌ها و گواهی بر پیشرفت‌های کنونی در اقتصاد رفتاری است. به‌نظرآدام اسمیت: «ما زمانی که از یک وضعیت بهتر به وضعیت بدتری می‌رسیم، نسبت‌به شادی و لذتی که رسیدن از یک وضعیت ناخوشایند به وضعیت بهتر به ما می‌دهد، بیشتر ناراحت می‌شویم . »

زیان‌گریزی جرمی بنتام با مفهوم «مطلوبیتی» که بیان کرد، مبنای اقتصاد نئوکلاسیکی شد. نظریه «فیزیک ریاضی» فرانسیس اجورث بیانگر نمودار جعبه‌ای مشهور اوست که در آن دو فرد در مورد پیامدهای ممکن چانه‌‌زنی می‌کنند که مدلی ساده از مطلوبیت اجتماعی است و یک فرد تحت‌تاثیر پرداخت فرد دیگر قرار می‌گیرد‌. این مدل مبنایی برای کمک به نظریه‌های مدرن است. شاید اقتصاددانان در پی مخالفت با روان‌شناسی آکادمیک، انقلاب نئوکلاسیکی را آغاز کردند که مسیری را برای رفتار اقتصادی مشخص کرد و مبتنی‌بر فرضیاتی درباره طبیعت یعنی روان‌شناسی انسان اقتصادی و همچنین نمونه‌سازی برای انسان اقتصادی و فرض مشابه بودن تمامی اقتصاد رفتاری چیست ؟ انسان‌‌ها در رفتار اقتصادی بود.

در آغاز قرن بیستم اقتصاددانان امیدوار بودند که نظم چیزی که آنها بررسی می‌کنند بتواند مانند علمی طبیعی باشد. در آن زمان روان‌شناسی در ‌حالِ‌ ظهور و جدایی از فلسفه بود و علم قلمداد نمی‌‌‌شد. به‌نظر اقتصاددانان روان‌شناسی سبب بی‌‌ثباتی علم اقتصاد شده است. ناخشنودی آنها از روان‌شناسی زمانه خود که مانند نارضایتی‌شان از فرضیه‌های لذت‌گرایی تابع مطلوبیت بنتام بود، سبب حرکتی در راستای حذف روان‌شناسی از اقتصاد شد.

حذف روان‌شناسی از علم اقتصاد به‌آرامی انجام شد، اما در اوایل قرن بیستم نوشته‌هایی از اقتصاددانانی مانند اروینگ فیشر و ویلفردو پارتو بر نظریه‌های سفته‌‌بازی قوی درباره چگونگی تفکر و حس مردم در رابطه با گزینه‌‌های اقتصادی متکی بود. بعد از آن، جان مینارد کینز مدام به دیدگاه‌‌های روان‌شناختی متوسل می‌شد، اما در اواسط قرن بحث روان‌شناسی تاحدی نادیده گرفته شد.

طی نیمه دوم قرن بیستم بسیاری از انتقاداتی که مبتنی‌بر دیدگاه اثباتی بودند، هم در اقتصاد و هم در روان‌شناسی پدید آمدند. در اقتصاد محققانی مانند جورج کاتونا‌، هاروی لبنستاین‌، تیبور سایتوسکی و هربرت سایمون کتاب‌‌ها و مقالاتی را درباره اهمیت روان‌شناسی و حدود رفتار عقلایی نوشتند. این صاحب‌نظران، توجه گروهی را به خود جلب کردند؛ اما مسیر بنیادی علم اقتصاد را تغییر ندادند.

بسیاری از پیشرفت‌‌های تصادفی سبب پدیدار‌شدن اقتصاد رفتاری شد. یکی از این پیشرفت‌‌های شایان‌توجه، پذیرش سریع اقتصاد رفتاری و الگوهای مطلوبیت مورد انتظار و مطلوبیت تنزیل‌شده به‌عنوان الگوهای هنجاری و توصیفی، تصمیم‌گیری در شرایط نبود اطمینان و انتخاب بین‌دوره‌ای از سوی اقتصاددانان بود. از آنجا که فرضیات و دلالت‌های تحلیل عمومی مطلوبیت نسبتا انعطاف‌پذیر و عمومی و فراگیر هستند و از این منظر پذیرش آنها به‌عنوان یک الگوی مناسب دشوار است، الگوهای مطلوبیت مورد انتظار و مطلوبیت تنزیل‌شده دلالت‌های دقیق و شایان‌توجه بسیاری دارند. درنتیجه، چنین الگوهایی اولین «اهداف سخت» را برای منتقدان نظریه فراهم کردند. آلاییس، السبرگ و مارکوییتز، با نوشتن مقالاتی تاثیر‌گذار دلالت‌های کاملا متفاوتی از مطلوبیت مورد انتظار و مطلوبیت ذهنی مورد انتظار را نمایان کردند. همچنین استورتز شیوه تنزیل‌نمایی را مطرح کرد. سایر دانشمندان مغایرت‌های مشابهی را با استفاده از آزمایش‌های قانع‌کننده که به‌سادگی قابل انجام بودند، آشکار کردند که از آن جمله می‌توان به کانمن و تورسکی، در مطلوبیت مورد انتظار و همچنین تالر و لونستین و پرلس در مطلوبیت تنزیل‌شده

هنگامی که اقتصاددانان چنین مغایرت‌‌هایی را به‌سان نمونه‌هایی متضاد می‌پذیرفتند که نمی‏توانند دائما نادیده گرفته شوند، پیشرفت‌هایی در روان‌شناسی سبب شد تا مسیرهایی موفق برای نظریه جدید شناسایی شود. با شروع دهه ۱۹۶۰، روان‌شناسی شناختی زیر سلطه دیدگاهی قرار گرفت که مغز را ابزار پردازش اطلاعات می‌‌دانست. این مفهوم جایگزین مفهوم رفتارگرای مغز به‌عنوان ابزار پاسخ‌دهنده محرک شد. موضوع تشبیه مغز در جایگاه ابزار پردازش اطلاعات، امکان مطالعات تازه‌‌ای را در زمینه موضوعاتی مانند حافظه، حل مساله‌ و تصمیم‌گیری که مورد غفلت قرار گرفته بودند، فراهم آورد. این دیدگاه جدید در روان‌شناسی در مقایسه با آنچه رفتارگرایی بیان می‌‌شد، به‌روشنی در ارتباط با مفهوم نئوکلاسیکی حداکثرسازی مطلوبیت بود.

روش‌‌شناسی اقتصاد رفتاری

اقتصاد رفتاری نخست تا حد زیادی متکی بر شواهدی بود که با آزمایش‌ها شکل گرفته بودند، اما اخیرا اقتصاددانان رفتاری از آزمایش فراتر رفته و روش‌‌های متعددی را استفاده می‌کنند که از سوی اقتصاددانان به‌کار گرفته می‌شوند. مواردی که در کتاب کمریر لونستین و متیو ذکر شده است، برخی از کمک‌‌های اخیر و شایان‌توجه به اقتصاد رفتاری است که بر داده‌‌های میدانی اتکا دارد. سایر مقالات نیز از روش‌‌هایی مانند آزمایش‌‌های میدانی، شبیه‌سازی رایانه‌ای و حتی اسکن‌‌های مغزی

از طرفی، آزمایش‌‌ها نقش مهمی در مرحله ابتدایی اقتصاد رفتاری ایفا می‌کنند؛ زیرا کنترل آزمایشگاهی برای تشخیص تحلیل‌‌های رفتاری موارد استاندارد بسیار سودمند است. مثلا بازیکنان در بازی‌‌های چانه‌زنی «اولتیماتوم» و «بگیر یا رهایش‌کن»، در برخی موارد بدون هیچ پرداختی بازی را انجام می‌دهند و این امر دلالت‌‌های مفیدی را برای اقتصاد در پی دارد.

بازی‌‌های رفتاری، ترجیحات فردی و اجتماعی و رفتار عقلایی

اقتصاددانان عبارت ترجیحات را برای اشاره به انتخاب‌‌هایی به‌کار می‌‌برند که افراد در موقعیت‌‌های مختلف انجام می‌دهند، به‌ویژه در سبک ‌و ‌سنگین‌کردن (داد‌و‌ستد) انتخاب‌‌های مختلف و مواردی که برای آنها اهمیت دارد؛ مانند غذا، پول، زمان، آبرو و‌ … . همچنین «ترجیحات اجتماعی» به انتخاب افراد برای رتبه‌‌بندی تخصیص‌‌های مختلف درآمدها به خود و دیگران اشاره دارد. اگر افراد نگرش استوار بر نفع شخصی داشته باشند، فقط نگران دریافت‌‌های شخصی خود خواهند بود.

با وجود این، تحقیقات تجربی دو دهه اخیر نشان داده‌‌ که شمار شایان‌توجهی از افراد، به‌ویژه دانشجویان، نگران دریافتی‌‌های دیگران نیز هستند. در برخی شرایط، افراد می‌خواهند تا مخارجی را برای کاهش دریافتی دیگران در نظر گیرند (حسادت یا تنبیه). در شرایط دیگری همان افراد منابعی را برای افزایش دریافتی افراد پرداخت می‌کنند (ایثار یا تشویق). بنابر تایید مشاهدات، تمایل افراد برای افزایش یا کاهش دریافتی دیگران، بدون پاداش فعلی یا آتی مادی هم وجود خواهد داشت.

این امر نشان می‌دهد که افراد، افزون‌بر رفتار مبتنی‌بر نفع شخصی، در برخی موارد به‌گونه‌ای رفتار می‌‌کنند که می‌توان آنها را ترجیحات نوع‌دوستانه‌، ترجیحاتی برای برابری و تقابل نامید. تقابل، با نوع‌دوستی ‌دوجانبه در زیست‌شناسی تکاملی، به‌علت لحاظ‌کردن اخلاق تفاوت دارد که در تعریف به آن پرداخته می‌شود: تقابل به این معناست که افراد تمایل دارند تا به عمل دوستانه یا مهربانانه پاداش دهند و اعمال دشمنانه یا خصومت‌آمیز را تنبیه یا عقوبت کنند.

در واقع، تنبیه یا پاداش سبب کاهش یا افزایش دریافت مادی فرد تنبیه‌شونده یا تشویق‌شونده می‌شود. به این ‌ترتیب، مردمی که نابرابری را دوست ندارند، علاقه‌‌مند به انجام‌دادن فعالیت‌‌های هزینه‌بر برای کاهش نابرابری‌اند، هرچند این عمل سبب کاهش دریافت مادی خالص آنها می‌شود. تقابل نوع‌‌دوستانه عمل متقابلی فرض می‌‌شود که افزایش خالص دریافت مادی را در پی دارد، مثلا، به‌سبب عملکرد یک بازیکن، دیگران مشهور نمی‌شوند و در آینده برای آنها نفعی نخواهد داشت‌.

نوع‌‌دوستی به این معنی است که شخصی فعالیت‌‌های هزینه‌‌بری را در راستای افزایش دریافتی شخص دیگر و بدون توجه به رفتار قبلی آن شخص انجام ‌دهد. نوع‌‌دوستی، مهربانی (لطف) بدون قید و شرط است؛ در ‌حالی‌که تقابل به‌معنی رفتار بدون نفع شخصی و مشروط به رفتار قبلی شخص دیگر، یا به‌بیان‌دیگر نوعی انحراف از رفتار، براساس نفع شخصی است.

اقتصاد رفتاری

اقتصاد رفتاری دانشی تقریبا نو ظهور است. در ادامه علم اقتصاد رفتاری را به شکل ساده تعریف میکنم.

اقتصاد سنتی، مدل سازی و تحلیل های خود را بر این اساس انجام میداد که انسانها همیشه تصمیم های اقتصادی درست و بهینه می گیرند.

بازار

اما طی چند دهه گذشته، دانشمندان علم اقتصاد به این نتیجه رسیده اند که تصمیم های انسانها همیشه درست و بهینه نیست و انسانها در مواقع زیادی رفتارها و تصمیم هایی میگیرند که از نظر اقتصادی غیر بهینه است.

پس اگر مدلها و بررسی های اقتصادی را بر این اساس که عمل انسانها از نظر اقتصادی درست و بهینه است تحلیل کنیم، اشتباه کرده ایم و در واقعیت آن تحلیل ها کاربرد نخواهد داشت.

پس دانشمندان علم اقتصاد رفتاری تصمیم گرفتند که رفتارهای انسانها را در مدل های اقتصادی لحاظ کنند تا به تحلیل ها و نتایج درست تری برسند.

به عبارتی اقتصاد رفتاری ترکیبی از علم اقتصاد، روانشناسی و علوم اجتماعی است.

اقتصاد رفتاری

در علم اقتصاد رفتاری، این رفتارهای غیر بهینه انسانها، گاهی اوقات کج رفتاری نامیده می شود. این مثال یک نمونه از کج رفتاری های رایج است.

اگر بخواهید از مغازه ای یک خودکار بخرید که 10 هزار تومان قیمت دارد و متوجه شوید مغازه دیگر که 10 دقیقه با مغازه فعلی فاصله دارد همان خودکار را 5 هزار تومان می فروشد، آیا حاضرید برای خرید خودکار به آنجا بروید؟ احتمال زیاد پاسخ شما بله است.

حالا تصور کنید که می خواهید یک کت شلوار به قیمت 800 هزار تومان بخرید و در همین زمام متوجه می شود که مغازه دیگری با 10 دقیقه فاصله این کت و شلوار را به قیمت 795 هزار تومان می فروشد.

آیا حاضری که برای 5 هزار تومان کمتر 10 دقیقه وقت صرف کنید؟ این بار به احتمال بسیار زیاد پاسخ خیر است.

خب در هر دو حالت شما برای 5 هزار تومان صرفه جویی باید 10 دقیقه وقت صرف میکردید. پس از نظر منطقی هیچ تفاوتی با هم نداشت.

ولی اغلب افراد در خرید خودکار حاضر به انجام این کار هستند ولی در خرید کت و شلوار خیر!

در ادامه مثال های بیشتر و کاربردهای علم اقتصاد رفتاری را بیان میکنیم.

کاربردهای اقتصاد رفتاری

اقتصاد رفتاری در بازاریابی و فروش

خب حالا که با اقتصاد رفتاری آشنا شدید حتما میدانید که اگر در زمان طراحی استراتژی های بازاریابی و فروش محصولات، مشتریان را افرادی منطقی که همیشه انتخاب های درست و بهینه دارند در نظر بگیرید، احتمالا نتیجه مطلوبی به دست نمی آورید.

بنابر این قبل از طراحی یک استراتژی، ابتدا باید شناخت صحیح نسب به رفتار انسانها بدست آورده و سپس برنامه بازاریابی خود را طراحی کنید.

یک مجله بین المللی، قیمت انواع اشتراک را در وب سایت خود به صورت زیر اعلام کرده است.

• اشتراک اینترنتی : 59 دلار
• اشتراک چاپی : 125 دلار
• اشتراک اینترنتی و چاپی : 125 دلار

شما کدام اشتراک را انتخاب میکنید.

شاید واقعا ندانید که بین دو گزینه اینترنتی و چاپی کدامیک برای شما بهتر است ولی قطعا میدانید که گزینه اینترنتی و چاپی بهتر از گزینه چاپی است!

واقعیت این است که ذهن انسانها مسائل را به صورت نسبی تحلیل می کند و به ندرت چیزی را به صورت مطلق میسنجد..

در این مثال بازاریابان حرفه ای این مجله، با این روش ارائه قیمت، مشتریان را به سمت گزینه 3 هدایت و از گزینه 1 دور می کنند.

در آزمایشی که صورت گرفته اغلب افراد گزینه 3 را انتخاب کردند.

دقت کنید که این مثال مربوط به بیش از 10 سال پیش است که نسخه چاپی هنوز طرفداران زیادی داشته است.

اقتصاد رفتاری در مدیریت

یکی از بخش های اصلی مدیریت مربوط به مدیریت انسانها می شود.

شاید با خود فکر کنید یک پاداش نقدی همیشه می تواند به خوشحالی بیشتر افراد منجر شود.

یا اینکه با جریمه کردن افرادی که مطابق مقررات کار نمیکنند، می تواند آنها را وادار به عملکرد بهتری کنید.

ولی اقتصاد رفتاری به شما می گوید که واکنش انسانها می تواند بسیار متفاوت تر از چیزی باشد که فکر میکنید.

این موضوع را با یک مثال بسیار جالب به شما نشان میدهیم.

محققان اقتصاد رفتاری در یک آزمایش بسیار زیرکانه رفتار والدین کودکان در یک مهد کودک را مورد بررسی قرار دادند.

این مهد کودک اعلام کرد، والدینی که با تاخیر به دنبال فرزندان خود بیایند، مشمول جریمه نقدی می شوند.

هدف این بود که والدین کمتر با تاخیر به دنبال فرزندان خود بیایند.

فکر میکنید نتیجه چه شد ؟ بعد از مدتی میزان تاخیر والدین افزایش پیدا کرد !

و این چیزی بود که مهد کودک اصلا نمی خواست.

ولی اصل ماجرا تازه شروع شد، چند هفته بعد مهد کودک جریمه ها را لغو کرد.

اما رفتار والدین اصلا تغییر نکرد و آنها به دیر تحویل گرفتن کودکانشان ادامه دادند .

اقتصاد رفتاری در بورس

یکی دیگر از کاربردهای اقتصاد رفتاری در بورس و بازارهای مالی است که می تواند تاثیر قابل ملاحظه ای برای فعالان این بازارها داشته باشد.

خب فرض کنید که می خواهید در بازارهای مالی سرمایه گذاری کنید. همانطور که می دانید هر چه قدر میزان سوددهی یک سرمایه گذاری بالاتر رود میزان ریسک آن هم بالاتر می رود.

خب حالا بین خرید سهام، صندوق های سرمایه گذاری مشترک، با درآمد ثابت، سهامی، مختلط، صندوق طلا، EFT یا اوراق قرضه و گذاشتن پول در بانک و گرفتن سود آن کدامیک را انتخاب میکنید.

گذاشتن پول در بانک کمترین ریسک و کمترین بازدهی را دارد و خرید سهام نقطه مقابل آن است و سود بالا با ریسک بازگشت سرمایه بالا دارد. صندوق های سرمایه گذاری با توجه به نوعشان ریسک و بازدهی متفاوتی دارند. شاید تصمیم بگیرید سرمایه خود را با درصدی بین اینها تقسیم کنید. باید توجه داشته باشید که صندوق ها خودشان از وجه نقد ، اوراق قرضه و سهام تشکیل شده اند.

با این تفاسیر چطور این کار را انجام میدهید. انسانها به راحتی در هنگام چنین تصمیم گیری گیج می شوند.

یک سوال دیگر، اگر در شرکتی که سهام آن در بورس است مشغول به کار باشید احتمالا با این پیشنهاد رو به رو می شوید که سهام همان شرکت را بخرید. آیا این کار را انجام میدهید؟

بسیاری از افراد تمام پول خود را در کم ریسک ترین جای ممکن با کمترین سود سرمایه گذاری می کنند، که این از نظر اقتصاددان ها کار درستی نیست.