مشارکت فارکسی در ایران

مسائل حقوقی فارکس

در حال حاضر و با پیشرفت تکنولوژی بازار ها نیز شکل و شمایل جدیدی به خود گرفته است. یکی از این بازارهای جهانی، فارکس است.

با توجه مشارکت فارکسی در ایران به جدید بودن این بازار، مسائل حقوقی جدیدی نیز در این خصوص پیش رو است.

گروه وکلای آسا در این مقاله به مسائل حقوقی فارکس پرداخت است.

فارکس چیست؟

واژه Forex از تلفیق Foreign Exchange Market برگرفته شده که به معنی بازار تبادل ارزهای خارجی است.

در این بازار اشخاص به مبادله و خرید و فروش ارزهای مهم دنیا می‌پردازند.

فارکس یک بازار تلقی می‌شود و در واقع بزرگترین و شناورترین بازار مالی دنیا است که معاملات در آن روزانه از چندین تریلیون دلار تجاوز می‌کند.

بر خلاف بازار بورس و بازارهای سنتی که در هر مشارکت فارکسی در ایران کشور محل مشخصی دارد، فارکس هیچگونه مقر و محل فیزیکی مشخص و متمرکزی ندارد و از طریق اینترنت ارزها و طلا مبادله می‌شود. از این رو فارکس را بازاری فرا بورسی نیز می‌نامند.

فارکس چه زمانی تاسیس شد؟

بازار فارکس از سال 1971 میل ادی ایجاد شد.

ولیکن تا سالها مورد استقبال قرار نگرفت تا اینکه در سال 1998 میلادی با رشد و پیشرفت اینترنت و تکنولوژی رشد و توسعه پیدا کرد.

در حال حاضر نرخ ارزها و طلا در اکثر کشورهای جهان توسط مبادله کنندگان در فارکس مشخص می‌شود و از فارکس به عنوان مرجعی برای مشخص شدن نرخ برابری ارزها با یکدیگر استفاده می‌شود.

شروع و پایان فارکس

این بازار در ساعت ۱:۳۰ بامداد دوشنبه به وقت تهران در نیوزلند آغاز و در ساعت ۱:۳۰ بامداد روز شنبه به وقت تهران در غرب آمریکا بسته می‌شود.

ویژگی‌های منحصر به فرد بازار فارکس

بازار فارکس یکسری ویژگی‌های خاصی دارد که در هیچ بازار سنتی و بورسی وجود ندارد.

این ویژگی‌ها باعث جذب سرمایه داران به این بازار شده است.

برخی از این ویژگی‌ها عبارتند از:

1- امکان معامله در 24 ساعت شبانه روز

بازار فارکس هر هفته روز 2 مشارکت فارکسی در ایران شنبه باز شده و تا جمعه به صورت 24 ساعت بدون تعطیلی، امکان فعالیت در آن وجود دارد.

این در حالی است که بازار بورس در یک ساعات مشخصی باز شده و چند ساعت بعد بسته می‌شود. این ویژگی بازار فارکس برای مشتریان این امکان را فراهم می‌کند تا بعد از ساعات کاری خود به فعالیت در این بازار بپردازند.

2- امکان معامله در هر نقطه از دنیا

با توجه به اینکه فارکس محل مشخصی ندارد، در هر نقظه از دنیا با دسترسی به اینترنت جهانی، می‌توان به معامله پرداخت.

3- امکان استفاده از حساب آزمایشی رایگان

برای اشخاص مبتدی این امکان وجود دارد که با باز کردن یک حساب آزمایشی علاقمندی خود به این بازار را آزمایش کنند.

4- هزینه بسیار کم برای انجام معاملات.

5- معامله کنندگان در بازار فارکس در هر لحظه می‌توانند تصمیم به خرید و یا فروش بگیرند.

6- عدم نیاز به پرداخت مالیات و عوارض خرید و فروش ارز.

7- فرصت‌های بی شمار معاملاتی.

معامله کننده در فارکس می‌تواند در هر لحظه معامله کند. مثلا دلار خود را فروخته، یورو یا پوند یا طلا و … خریداری نماید.

نحوه معامله در بازار فارکس چگونه است؟

معامله در این بازار، مانند بازار بورس توسط اشخاص صورت می‌گیرد.

تراکنش‌ها و افتتاح حساب کاربری توسط کارگزاری‌ها انجام می‌شود که از طریق یک کانال بین بانکی به یکدیگر متصل شده و نقش واسطه بین خریدار و فروشنده را ایفا می‌کنند.
کارگزار در واقع شخص یا شرکتی است که واسطه یک معامله می‌شود و حق الزحمه یا کمیسیون خود را دریافت می‌کند.

بر اساس بند 14 ماده 1 قانون بازار اوراق بهادار کارگزار به شرح زیر تعریف شده است: “کارگزار/ معامله‌گر شخص حقوقی است که اوراق بهادار را برای دیگران و به مشارکت فارکسی در ایران حساب آنها و یا به نام و حساب خود معامله می‌کند.“
شرکت‌های کارگزاری انجام مبادلات ارزی، زیر نظر نهاد‌های نظارتی (رگولاتوری) فعالیت می‌نمایند.

با توجه به ماهیت غیر متمرکز بازار فارکس، این سازمان‌ها با وضع قوانین و پیگیری فعالیت‌های کارگزاران، سعی دارند از بروز مشکلات و تخلفات گوناگون توسط آن‌ها جلوگیری نمایند.

لازم به ذکر است که خود این نهادها، تحت نظارت دستگاه اقتصادی کشورهای مبدأ هستند.

وضعیت کارگزاری فارکس در ایران

در حال حاضر در کشور ما مجوز کارگزاری در فارکس برای هیچ شرکتی صادر نشده است و هیچ شرکتی حق انجام کارگزاری در فارکس را ندارد.

بر طبق ماده 33 قانون بازار اوراق بهادار شروع به فعالیت کارگزاری، به هر شکل و تحت هر عنوان، منوط به عضویت در کانون مربوط و رعایت مقررات این قانون و آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی آن است.

همچنین بر طبق بند 1 ماده 49 قانون بازار اوراق بهادار:

هر شخصی که بدون رعایت مقررات این قانون تحت هر عنوانی به فعالیت‌هایی نظیر کارگزاری، معامله‌گری یا بازارگردانی که مستلزم اخذ مجوز است مبادرت نماید یا خود را تحت هر یک از عناوین مذکور معرفی نماید به حبس تعزیری از یک ماه تا 6 ماه یا جزای نقدی معادل یک تا 3 برابر سود به دست آمده یا زیان متحمل نشده یا هر دو مجازات محکوم خواهند شد.

با توجه به ممنوعیت کارگزاری فارکس در ایران، اشخاصی که تمایل به سرمایه‌گذاری در این بازار را دارند باید به کارگزاری‌های قانونی در کشور‎های دیگر مراجعه کنند. البته کارگزاری برخی کشورها مانند امارات متحده عربی، با بهره‌گیری مشارکت فارکسی در ایران از کارکنان فارسی زبان تلاش در جذب سرمایه ایرانی‌ها و تسهیل معاملات آنها در بازار فارکس می‌نمایند.

آیا فعالیت در بازار فارکس طبق قوانین ایران جرم محسوب می‌شود؟

برای پاسخ گویی به این سوال ابتدا باید نسبت به فعالیت فارکس اطلاعاتی داشته باشیم. فارکس به طور کلی 2 فعالیت عمده دارد.
1- کارگزاری
2- انجام معامله

کارگزاری در فارکس جرم است؟

همانطور که گفته شد هیچگونه مجوزی برای فعالیت کارگزاری در بازار فارکس در ایران صادر نشده است.

لذا هرگونه اقدام به کارگزاری در بازار فارکس در ایران طبق قانون بازار اوراق بهادار جرم تلقی شده و مرتکب مشارکت فارکسی در ایران بر اساس ماده 49 قانون بازار اوراق بهادار، به حبس تعزیری از یک ماه تا 6 ماه یا جزای نقدی معادل یک تا 3 برابر سود به دست آمده یا زیان متحمل نشده یا هر دو مجازات محکوم خواهند شد.

انجام معامله در فارکس جرم است؟

با توجه به ماده 2 قانون مجازات اسلامی هیچ عملی جرم تلقی نمی‌شود مگر اینکه در قانون مشارکت فارکسی در ایران برای آن مجازات تعیین شده باشد.

در هیچ یک از قوانین جزایی کشور معامله در فارکس جرم انگاری نشده است و صرفاً سازمان بورس در تاریخ 16/01/90 با صدور اعلامیه فعالیت تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی فعال در بازار فارکس را غیر قانونی اعلام کرده است.

در قسمتی از این اطلاعیه آمده است « بدین وسیله به اطلاع عموم هموطنان عزیز به ویژه مشارکت فارکسی در ایران صاحبان پس اندازها و فعالان بازار پول و سرمایه می‌رساند فعالیت تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی که با معرفی خود به عنوان یکی از فعالان بازار ارز خارجی (forex)، فرا بورس بین‌الملل و بورس های خارجی هموطنان محترم را در اقصی نقاط کشور به سرمایه گذاری در این گونه فعالیت‌ها دعوت می کنند و مدعی سود آوری سرشار در این بازارها هستند، غیر قانونی است و هیچ گونه مجوزی از بانک مرکزی و سازمان بورس و اوراق بهادار دریافت نکرده اند.»

اولین سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که:

آیا اساسا سازمان بورس اجازه وضع قانون برای ممنوعیت استفاده از فارکس را دارد یا خیر؟

یکی از مهم ترین مسائل حقوقی در خصوص این بازار، پاسخ گویی به این سوال مهم است.

واضح است که طبق قانون اساسی تنها مرجع قانونگذاری در مملکت همانا مجلس شورای اسلامی می باشد.

بنابراین سازمان بورس نمی‌تواند با یک اطلاعیه ، بخشی از حق و حقوق بدیهی مردم را از ایشان سلب نماید.

اطلاعیه سازمان بورس صرفا می‌تواند جنبه هشداردهنده داشته باشد و قاعدتا هیچ ارگان یا سازمانی به جز مجلس شورای اسلامی نمی‌تواند اطلاعیه ها و آیین نامه های اجرایی خودش را تحت عنوان قوانین جدیدالتاسیس به مخاطبان اعلام نماید.

به نظر می‌رسد سازمان بورس صرفاً در مقام اعلام جرم کارگزاران فارکس بوده است نه معامله‌کنندگان و با توجه به اینکه سازمان بورس کشور حق جرم انگاری عملی را ندارد باید قائل به این شویم که فعالیت به عنوان معامله‌کننده در بازار فارکس قانونی است.

آیا فعالیت در فارکس هرمی است؟

سوالی که بسیار مطرح می‌شود و حتی کارشناسان و مقامات قضایی نیز در آن ابهام دارند، فعالیت هرمی در فارکس است.
فارکس یک بازار است و این بازار فعالیت هرمی ندارد.

ممکن است اشخاصی با تشکیل زنجیره انسانی، فعالیت هرمی در آن نمایند.

ولیکن این بازار به خودی خود هرمی محسوب نمی‌شود.

متاسفانه برخی فارکس را با گلدکوئست اشتباه گرفته و فعالیت این دو را یکی می‌دانند.

متاسفانه عدم آگاهی مردم نسبت به بازارفارکس (وحتی بورس تهران) باعث شد در ذهن بسیاری از مردم و حتی مسئولین چنین شایبه‌ای ایجاد گردد.

که واقعا فارکس چیزی مانند گلدکویست است و مثلا یک شرکت هرمی است که اقدام به کلاهبرداری و جذب سرمایه‌های مردم می‌کند. در حالیکه مطلقا چنین تصوری صحیح نیست.

همانطور که بیان شد بازار فارکس در واقعیت صرفا چیزی همانند بازاربورس است و شرکت های گلدکویستی صرفا از نام و عنوان فارکس برای مقاصد خود سوء استفاده نمودند.

کما اینکه از نامهای دیگری نیز همچون لیزینگ یا بیمه نیز برای فریب مردم استفاده کردند اما این دلیل نمی‌شود که بخواهیم لیزینگ، بیمه و یا فارکس را بطور کل ممنوع اعلام کنیم.

استفتا از رهبری در خصوص فارکس:

نظر مقام معظم رهبری در خصوص فارکس:
از رهبر در خصوص شرعی بودن یا نبودن فعالیت در فارکس سوال شده است که سوال و پاسخ عیناً به شرح ذیل می‌باشد:

سوال: آیا بازار فارکس، که در آن معاملات ارز و طلا م موارد مشابه انجام می‌شود، از لحاظ شرعی جایز هست؟

پاسخ: مبادله ارزى با ارز دیگر که همجنس هم نیستند چنانچه منع قانونى در میان نباشد اشکال ندارد و سود حاصله نیز حلال است ولى اعتبار دادن کارگزاران به سرمایه معامله‌گر اگر به عنوان قرض دادن به معامله‌گر باشد که قهراً همراه با دریافت سود است، در این صورت چنین معامله‌اى از طرف کارگزار براى معامله‌گر صورت شرعى ندارد.

همانطور که ملاحظه می‌شود آیت الله خامنه‌ای اعلام نمودند معامله در فارکس قانونی است.

البته مراجع دیگر همچون آیت الله سیستانی، آیت الله صافی گلپایگانی، آیت الله مکارم شیرازی و آیت الله نوری همدانی فعالیت در این باراز را مشروع ندانستند.

آیا فعالیت در فارکس غیر مشروع است؟

موضوع این بازار یک موضوع جدیدی است و در خصوص مسائل جدید نیازمند نظرات فقا و استفتا آنها است. قانونا عضویت و فعالیت در این بازار را منع نکرده است.

قانونا نیز اصل بر صحت و سلامت معاملات افراد است.

با توجه به استفا های اخذ شده در خصوص این بازار و همچنین عدم وجود منع شرعی صریح، به نظر می رسد فعالیت در این بازار غیر شرعی نیست.

جرم سرمایه گذاری در فارکس

همانطور که پیشتر گفتیم ، سرمایه گذاری به صورت شخصی در این بازار جرم نیست. تنها در صورتی فعالیت در این بازار جرم است که به صورت کارگذاری باشد.

نمونه رای فارکس که توسط گروه وکلا آسا اخذ شده است:

جهت مشاوره با وکیل متخصص فارکس، وکیل احسان عابدین، با ما همراه باشید. 22350512

کلاهبرداری از طریق فارکس

در این مقاله به همراه تیم پژوهشی موسسه حقوقی مهر پارسیان در مورد بازار معاملاتی فارکس و کلاهبرداری هایی که در این زمینه که این روزها هم بحث آن حسابی داغ است صحبت خواهیم کرد.

فارکس (FOREX) به زبان ساده چیست؟

در ماه آگوست سال ۱۹۷۱ میلادی، «ریچارد نیکسون »(Richard Nixon) رئیس جمهور وقت ایالات متحده آمریکا-تبدیل دلار به طلا را به صورت موقتی تعلیق کرد. این اتفاق به علت شکست سیستم ارز ثابت رخ داد و به اتمام سیستم برتن وودز (Bretton Woods) انجامید.

در واقع در ۱۵ آگوست سال ۱۹۷۱ میلادی ، نیکسون سیاست اقتصادی نوین خود را که برنامه‌ای برای ایجاد رفاه جدید بدون جنگ بود، اعلام کرد. این برنامه تحت عنوان «شوک نیکسون» (Nixon shock) شناخته می‌شد و شروع آن پایانی بر سیستم برتن وودز و نظام نرخ ارز ثابت بود که در انتهای جنگ جهانی دوم بوجود آمده بود.

در حال حاضر دلار ایالات متحده آمریکا از سیستم نرخ ارز شناور پیروی می‌کند.

یعنی قیمت دلار ایالات متحده آمریکا بسته به نرخ معامله ارز‌ها تعیین می‌شود. برخلاف بازار بورس، بازار معامله ارز‌های خارجی به سطوح مختلفی از دسترسی تقسیم شده است.

بازار تبادل ارزهای خارجی (Foreign exchange market) که به اختصار Forex یا FX نامیده می‌شود، بازاری برای مبادلات ارز می باشد که در آن بسیاری از ارز های ملی کشورها با یکدیگر مبادله می شوند. شرکت کنندگان در این بازار، ارز کشور های مختلف را خرید و فروش می کنند (یک ارز در مقابل ارز دیگر) و از طریق اختلاف قیمت این ارزها کسب درآمد می کنند.

ساده ترین تعریف برای فارکس، تبدیل یک ارز به ارز دیگر است.

مقداری از این تبادل برای خرید و فروش کالا و یا خدمات شرکت ها و دولت ها، هزینه های سفر و خرید جهانگردان و یا سرمایه گذاری اشخاص و بنگاه ها در کشور مورد استفاده قرارمی‌گیرد. البته بیشتر تبادلات ارزی با هدف کسب سود از تفاضل قیمت خرید و فروش انجام می گیرد.

در بازار تبادل ارز جهانی (فارکس) تمامی بانک ها (اعم از تجاری و مرکزی و سرمایه گذاری)، مؤسسات مالی بزرگ، شرکت های چند ملیتی، تاجران، شرکت های بیمه، شرکت های صادرات و واردات، صندوقهای بازنشستگی، سفته بازها و اشخاص حقیقی، ارزهای مختلفی همچون دلار آمریکا، یورو، پوند، ین و … را معامله می کنند.

این بازار بر مشارکت فارکسی در ایران خلاف اکثر بازارهای مالی دیگر مکان فیزیکی خاصی نداشته و بانکها، مؤسسات و معامله گران از طریق شبکه الکترونیکی، یک ارز را در مقابل ارز دیگر معامله می کنند.

هر چند ماهیت معاملات فارکس، خارج بورس OTC یعنی Over the counter است اما مراکز اصلی تجارت ارز به ترتیب در لندن، نیویورک و توکیو می باشد و بانکها از سراسر جهان در این معاملات شرکت می کنند.

معامله در فارکس را می توان در دو هدف خلاصه کرد:

• ابتدا در نرخ بالا بفروشید و سپس در نرخ پایین بخرید
• ابتدا در نرخ پایین مشارکت فارکسی در ایران مشارکت فارکسی در ایران بخرید و سپس در نرخ بالا بفروشید.

نحوه شکل گیری معامله در بازار فارکس

داد ‌و ‌ستد در این بازار، به معنی تبدیل یک ارز به ارزی دیگر با نرخی مشخص است. ضریب تبادل، در یک سیستم آزاد و بر اساس میزان عرضه و تقاضا میان معامله‌ گران در سرتاسر دنیا تعیین می‌شود. نرخ مبادلات ارزی در بازار فارکس به عنوان مرجعی برای انجام معاملات بین المللی در تمام زمینه‌های اقتصادی مربوطه است.

آمار جالب در مورد حجم مبادلات و ساعات کاری

طبق آخرین آمار مربوط، حجم مبادلات در این بازار روزانه بیش از ۵ تریلیون دلار است که از این حیث بزرگ‌ترین بازار مالی جهان محسوب می‌شود. بازار فارکس طبق تقویم کاری بین المللی، روزهای یکشنبه تا جمعه بصورت ۲۴ ساعته فعال می‌باشد.

ویژگی‌های منحصر به فرد مشارکت فارکسی در ایران فارکس چه هستند؟

روزانه افراد زیادی در بازار فارکس به خرید و فروش و سرمایه‌گذاری می‌پردازند و علت آن ویژگی‌های منحصربفرد بازار فارکس به شمار می‌رود. در ادامه به مرور تعدادی از این ویژگی‌ها پرداخته‌ایم.

• حجم معاملاتی بسیار بالا
• پراکندگی جغرافیایی
• تدوام فعالیت در ۲۴ ساعت شبانه‌روز بجز روز‌های آخر هفته
• تنوع عوامل تاثیرگذار بر نرخ تبدیل ارز
• پیش‌پرداخت اندک در مقایسه با سایر بازار‌ها با درآمد ثابت
• استفاده از اهرم برای بهبود سود و ضرر

به همین علت‌ها از فارکس به عنوان بازاری با بیشترین شباهت به بازار رقابت کامل یاد می شود که در آن دخالت‌های بانک‌های مرکزی کمتر است.
حالا که در مورد این بازار معاملاتی اطلاعاتی را کسب کردیم در ادامه مقاله در مورد کلاهبرداری هایی در این بازار اتقاق می افتد صحبت خواهیم کرد

نحوه کلاهبرداری از طریق مدیران و مشاورین فارکس

برای اینکه شرکتی بتواند خدمات خرید و فروش ارز یا کالا یا هر چیز دیگری را از طریق یک بازار مالی ارائه بدهد باید مجوزهای لازم را از دولت اخذ نماید و به اصطلاح کارگزار یا بروکر شود. اما معمولاً این شرکتها بروکر نبوده و صرفاً با ارائه مدارک جعلی خود را بروکر معرفی می کنند سپس با سوء استفاده از دانش محدود مردم در ارتباط با اینترنت و صرافی های اینترنتی این بازار واهی را خلق کرده اند. که معمولاً از آن به عنوان « بازارهای جهانی » یا « اوتی سی » نام برده می شود.

توضیح آنکه بر روی نرم افزار کارگزاران واقعی، جلوی قیمت آن چیزی که معامله گران خرید و فروش می کنند نام بازاری که این اتفاق در آن می افتد ذکر شده است.

حتی آن صرافی های اینترنتی هم که امکان انجام معامله ارز در آنجا وجود دارد، مشخص است که کدام صرافی ها می باشند و آدرس مشخصی دارند و این معاملات روی رایانه مرکزی آن شرکت اتفاق می افتند. ولی روی نرم افزار متاتریدر دست کاری شده و سیستم های مشابه دیگر مشخص نیست که این بازار کجاست.

آیا بازار فارکس واقعی است؟

در حقیقت اصلاً بازاری در کار نیست. بلکه همه معامله گران همه سفارشات خود را برای همان یک شرکت که این نرم افزار را با دست خودشان روی رایانه آنها نصب کرده می فرستند. و آنها می توانند با این سفارشات هر کاری که مد نظرشان باشد انجام دهند.

تقلب دیگری که در متاتریدر و نرم افزارهای مشابه انجام داده اند مربوط می شود به اینکه در بازار، همیشه تعداد زیادی خریدار و فروشنده وجود دارند که روی نرم افزارهای اصلی بازار هم می توان آن را مشاهده نمود. ولی در سیستم کلاهبرداری فارکس، معامله گران همدیگر را نمی بینند. چون طرف مقابلشان همان شرکت صاحب آن متاتریدر می باشد. و در نتیجه روی متاتریدر فقط یک قیمت برای خرید و همینطور فقط یک قیمت برای فروش دیده می شود و از بقیه خریداران و فروشندگان بازار اثری نیست.

در واقع این نرم افزار طوری طراحی شده است که قابلیت کلاهبرداری را دارا می باشد و می تواند شبیه ساز بازارهای جهانی و نموداری جهت نشان دادن معاملات صوری باشد.

مسائل حقوقی کلاهبرداری در فارکس

این حقیقت وجود دارد که در قوانین خیلی از کشورها کلمه فارکس وجود ندارد. ولی در همه کشورها کلاهبرداری جرم محسوب می شود. وقتی شما به کسی بگویید که با استفاده از نرم افزاری که شما در اختیارش می گذارید، می تواند در یک بازار ( حالا اسم این بازار هر چه می خواهد باشد ) معامله کند در حالیکه خودتان پشت این نرم افزار نشسته اید و هر کاری که اراده کنید می توانید انجام دهید ( چون نرم افزار خودتان است و همه جور امکانات به شما می دهد ) به این شخص دروغ گفته اید و از اعتماد او به شما سوء استفاده کرده اید.

همچنین پولی را که به خیال او برای بازار فرستاده شده به جیب خودتان گذاشته اید و چون با استفاده از امکانات نرم افزار به این شخص می گویید که به خاطر اشتباهات خودش ضرر کرده، مرتکب جرم کلاهبرداری شده اید.

رکن قانونی

ماده 67 قانون تجارت الکترونیک

«هر کس در بستر مبادلات الکترونیکی از طریق ورود، تغییر، محو و توقف در داده پیام و مداخله در پردازش «داده پیام» و سیستم های رایانه ای و غیره دیگران را بفریبد و یا سبب گمراهی سیستم های پردازش خودکار و نظایر آن شود و از این طریق برای خود و دیگری وجوه، اموال یا امتیازات مالی تحصیل کند و اموال دیگران را ببرد مجرم محسوب و علاوه بر رد مال به صاحبان اموال به حبس از یک تا سه سال و پرداخت جزای نقدی معادل مال مأخوذه محکوم می شود.
تبصره – شروع به این جرم نیز جرم محسوب و مجازات آن حداقل مجازات مقرر در این ماده می باشد.»